Βίος αγίου Μαξίμου Ομολογητού: "1. Τα πρώτα χρόνια"

 

Mέγας όχι μόνο στο όνομα, αλλά και στη ζωή του, ο Άγιος Μάξιμος γεννήθηκε στη Βασιλεύουσα από επιφανείς και ευσεβείς γονείς. Έλαβε ευρεία μόρφωση και παρακολούθησε σε βάθος τη φιλοσοφία και τη θεολογία Ήταν γνωστός και σεβαστός στα ανάκτορα για τη σοφία του.

Όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος διαπίστωσε την ευστροφία του και τη δίκαιη ζωή του, τον τοποθέτησε, παρά τη θέλησή του, στη θέση του πρώτου γραμματέα και τον συμπεριέλαβε ανάμεσα στους συμβούλους του. Ο Άγιος Μάξιμος αγαπήθηκε και έγινε σεβαστός στους αυλικούς, αποδείχθηκε δε και πολύ σημαντικός για όλη τη Βασιλεύουσα. 

 

Εκείνη την εποχή ανέκυψε η αίρεση των μονοθελητών, που αναγνώριζαν μόνο ένα θέλημα στον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αυτή η αίρεση προέκυψε από την προηγούμενη αίρεση του Ευτυχούς, η οποία, ανοήτως, αναγνώριζε μόνο μία φύση στον Χριστό.

Αυτό είναι αντίθετο με την ορθόδοξη ομολογία, η οποία αναγνωρίζει στον Κύριό μας, τον σαρκωμένο Θεό, δύο φύσεις και δύο θελήματα και ενέργειες, ευδιάκριτα για κάθε φύση, ενωμένα όμως στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Χριστός είναι Θεός, όχι διαιρεμένος σε δύο πρόσωπα, αλλά, όπως είναι γνωστό, σε δύο ασύγχυτες φύσεις. Εκείνοι που πρώτοι υπερασπίστηκαν και διέσπειραν την αίρεση των μονοθελητών ήταν ο Κύρος, πατριάρχης Αλεξανδρείας, και ο Σέργιος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ακόμη και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ηράκλειος ασπάστηκε την αίρεση.

Ο Κύρος Αλεξανδρείας και ο Σέργιος Κωνσταντινούπολης συγκάλεσαν τοπικά συμβούλια, εδραίωσαν αυτή την αίρεση, διέδωσαν τις αποφάσεις τους παντού και διέφθειραν όλη την Ανατολή. Μόνο ο Άγιος Σωφρόνιος, πατριάρχης Ιεροσολύμων, αντιτάχθηκε και δεν αποδέχθηκε τις ψεύτικες διδασκαλίες.

Ο Άγιος Μάξιμος, βλέποντας πως η αίρεση είχε διεισδύσει ακόμη και στο παλάτι και είχε διαφθείρει τον ίδιο τον αυτοκράτορα, φοβήθηκε μήπως διαφθαρεί και ο ίδιος και παρασυρθεί από το παράδειγμα των πολλών. Γι' αυτό εγκατέλειψε τη θέση του, παρ' όλη τη δόξα που την περιέβαλλε, και κατέφυγε στη μονή της Χρυσούπολης, στην πίσω πλευρά του Βοσπόρου, που απείχε αρκετά από την Πόλη.

Βρισκόταν σε ένα μέρος που καλείται Σκουτάρι, το οποίο ήταν φημισμένο για την ευσεβή ζωή των μοναχών του. Εδώ ο Άγιος Μάξιμος εκάρη μοναχός, διαλέγοντας να είναι «απόκληρος στον οίκο του Θεού, παρά να μένει σε οίκο αμαρτωλών». Σε λίγα χρόνια, χάρη στη θεάρεστη ζωή του, εξελέγη ηγούμενος.

Εν τω μεταξύ, ο πατριάρχης Σέργιος έπεισε τον αυτοκράτορα Ηράκλειο να γράψει μια ομολογία της προαναφερθείσας λανθασμένης πίστης. Αυτή η ομολογία, της αίρεσης των μονοθελητών, ονομάστηκε από τον αυτοκράτορα Έκθεσις. Ο τελευταίος διέταξε όλους μέσα στην αυτοκρατορία να συμμορφωθούν με αυτή. Η Εκκλησία του Χριστού βρέθηκε σε μεγάλη σύγχυση. Η Έκθεσις, την οποία στην πραγματικότητα συνέταξε ο οικουμενικός πατριάρχης Σέργιος, υποστήριζε το δόγμα του ενός θελήματος.

Ο Αββάς Μάξιμος, βλέποντας την αναταραχή που επικρατούσε στην Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και σε όλη την Ανατολή, πενθούσε, αναστέναζε και έκλαιγε διαρκώς. Οι αιρετικοί είχαν πολλαπλασιαστεί και είχαν επικρατήσει· αντίθετα οι ορθόδοξοι είχαν λιγοστέψει και είχαν κλονιστεί από την καταιγίδα των διώξεων. Όταν πάντως άκουσε πως αυτή η αίρεση δεν είχε βρει οπαδούς στη Δύση αλλά είχε τελείως απορριφθεί, γιατί ο πάπας Σεβήρος της Ρώμης δεν είχε αποδεχθεί την αυτοκρατορική Έκθεσι και ο διάδοχός του στον θρόνο της Ρώμης, πάπας Ιωάννης ο 4ος, την είχε αναθεματίσει στο συμβούλιο, τότε ο Άγιος Μάξιμος άφησε τη μονή και αποφάσισε να βρει καταφύγιο στην παλαιά Ρώμη. Στα Ιεροσόλυμα δεν υπήρχε πιθανότητα να ζήσει, λόγω της εισβολής των Σαρακηνών στην Παλαιστίνη. Έφυγε λοιπόν για τη Ρώμη, προτιμώντας να ζήσει με τους ορθοδόξους οι οποίοι ήταν σταθεροί στην πίστη.

Καθ' οδόν επισκέφθηκε τους Αφρικανούς επισκόπους στις πόλεις που ήταν στην πορεία του, τους στερέωσε στην πίστη και τους δίδαξε πως να αποφύγουν την πανουργία των αντιπάλων τους και πως να ξεφύγουν από τις ύπουλες παγίδες τους. Σε όσους ήταν πολύ μακριά έστειλε γράμματα, διδάσκοντάς τους την ορθή πίστη και προειδοποιώντας τους με όλους τους τρόπους να προσέχουν τη νέα αίρεση.

Εκείνη την εποχή ο πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Σέργιος κοιμήθηκε και στη θέση του τοποθετήθηκε ο Πύρρος, υποστηρικτής της ίδιας αίρεσης. Αλλά και ο Κύρος, ο πατριάρχης Αλεξανδρείας, καθώς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας, κοιμήθηκαν. Πάντως ο αυτοκράτορας, πριν από τον θάνατό του, βλέποντας πως πολλοί μεγάλοι Άγιοι Ιεράρχες και θεοφορούμενοι πατέρες είχαν απορρίψει και αναθεματίσει την Έκθεσί του περί πίστεως, την αναθεώρησε. Γνωστοποίησε παντού πως αυτή η ομολογία δεν ήταν δική του, αλλά είχε γραφτεί από τον πατριάρχη Σέργιο, που τον είχε πείσει να την υπογράψει.

Όταν ο αυτοκράτορας Ηράκλειος πέθανε, τον διαδέχθηκε ο γιος του Κωνσταντίνος, ο οποίος όμως τέσσερις μήνες αργότερα κοιμήθηκε, έχοντας δηλητηριαστεί κρυφά από τη θετή του μητέρα Μαρτίνα. Σε συνεργασία με τον πατριάρχη, αυτή ανέβασε στον θρόνο τον γιο της Ηρακλέωνα. Αλλά έξι μήνες αργότερα, όλοι οι αξιωματούχοι της αυλής ξεσηκώθηκαν εναντίον του: Τον άρπαξαν και του έκοψαν τη μύτη, όπως και στη μητέρα του Μαρτίνα, και τους εξόρισαν και τους δυο.

Τότε ανέβηκε στον θρόνο ο Κώνστας, γιος του Κωνσταντίνου και εγγονός του Ηρακλείου. Ο Κώνστας στη συνέχεια γέννησε τον Κωνσταντίνο, του οποίου το επίθετο ήταν Πωγωνάτος. Ο πατριάρχης Πύρρος συμφωνούσε με τη Μαρτίνα και είχε, όπως λέγεται, συνεργαστεί μαζί της για να δηλητηριάσει τον γιο τού Ηρακλείου Κωνσταντίνο, και πατέρα του νεοενθρονισμένου αυτοκράτορα έτσι, μετά την ενθρόνιση του Κώνστα, ο Πύρρος φοβήθηκε πολύ, άφησε οικειοθελώς τον πατριαρχικό του θρόνο και διέφυγε στην Αφρική. Τότε ο πατριαρχικός θρόνος της Κωνσταντινούπολης καταλήφθηκε από τον Παύλο, έναν μονοθελητή αιρετικό. Ο νέος αυτοκράτορας ακολουθούσε την ίδια αίρεση και πρωτοστατούσε στη διάδοσή της.

Όπως αναφέραμε ήδη, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Πύρρος είχε καταφύγει στην Αφρική. Περιδιαβαίνοντας τις πόλεις, έστρεφε τους ορθοδόξους στη νέα αίρεση, θα είχε δε προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην Εκκλησία του Χριστού, αν δεν είχε βρει αντιμέτωπο τον Άγιο Μάξιμο.

Όταν συναντήθηκαν οι δυό τους, συζήτησαν πολλές ώρες για την πίστη. Οι επίσκοποι της Αφρικής υποχρεώθηκαν να συγκεντρωθούν στην Καρθαγένη, προκειμένου να ακούσουν τις διαφωνίες τους, κατόπιν εντολής του πατρικίου Γρηγορίου, κυβερνήτη της περιοχής. Κατά τη διάρκεια του συμβουλίου, ο θεόσοφος Μάξιμος συνέτριψε τον Πύρρο, αναιρώντας τα επιχειρήματά του με βάση τις θείες Γραφές και τα δόγματα των Αγίων Πατέρων. Απέδειξε πως, όπως στον Θεό Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις, έτσι πρέπει να υπάρχουν σε Αυτόν και δύο θελήσεις, αλλά και δύο ενέργειες, αν και είναι αδιαίρετες σε ένα πρόσωπο. Ύστερα από την ήττα του ο Πύρρος ενώθηκε με την Ορθοδοξία και η Εκκλησία τον δέχθηκε με αγάπη και τιμή, με τον τίτλο του πατριάρχη. Ο ίδιος συνέγραψε ένα βιβλίο στο οποίο ομολογούσε την Ορθοδοξία.

Μετά έφυγε για τη Ρώμη προκειμένου να δει τον πάπα Θεόδωρο, τον διάδοχό του Ιωάννη. Ο πάπας τον δέχθηκε με τιμή ως Ορθόδοξο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

Όταν φήμες άρχισαν να διαδίδονται στην Κωνσταντινούπολη, πως ο Πύρρος είχε ενωθεί με την Ορθοδοξία η σύνοδος των αιρετικών ενήργησε κακόβουλα. Επινόησαν μια συκοφαντική ιστορία πως τάχα οι Αφρικανοί επίσκοποι και ο πάπας πίεσαν τον Πύρρο να ενωθεί μαζί τους εν πνεύματι, παρά τη θέλησή του. Αυτές οι φήμες έφτασαν στον αυτοκράτορα ο οποίος έστειλε στην Ιταλία έναν αιρετικό αξιωματούχο του, τον Ολύμπιο, προκειμένου να επαναπροσηλυτίσει τον Πύρρο στην ομολογία των μονοθελητών.

Όταν έφτασε στην Ιταλία ο Ολύμπιος έμεινε στη Ραβέννα Εκεί κάλεσε τον Πύρρο από τη Ρώμη και τον έπεισε να γυρίσει στην πρότερη αίρεση. Έτσι ο Πύρρος φέρθηκε, όπως ένα σκυλί, που γυρνάει στα ξεράσματά του και δικαίως αναθεματίστηκε από τους Αγίους Πατέρες, όπως και όσοι σκέφτονταν όπως αυτός.

Την ίδια εποχή, ο αυτοκράτορας Κώνστας υποκινούμενος από τον αιρετικό πατριάρχη Παύλο, ακολούθησε το παράδειγμα του παππού του Ηράκλειου, υπογράφοντας τη δική του ομολογία πίστης, η οποία ήταν πάλι γεμάτη από αιρετικά δόγματα. Την αποκάλεσε Τύπο, τη διένειμε παντού και παρήγγειλε, πως όλοι έτσι έπρεπε να πιστεύουν. Αυτός ο Τύπος έφτασε στη Ρώμη, όταν ο πάπας Θεόδωρος ήταν ήδη ετοιμοθάνατος. Μετά την κοίμησή του, τον διαδέχθηκε ο όσιος Μαρτίνος. Ο αυτοκράτορας νόμισε, πως ο νέος πάπας θα δεχόταν τον Τύπο, αλλά ο πάπας τον απέρριψε, λέγοντας: «Ακόμη και αν ολόκληρος ο κόσμος ασπαστεί αυτή τη νέα διδασκαλία η οποία είναι αντίθετη με την Ορθοδοξία εγώ δεν θα τη δεχθώ και δεν θα αποστατήσω από τις διδασκαλίες του Ευαγγελίου και των Αποστόλων, ούτε από τις παραδόσεις των Αγίων Πατέρων, έστω και με κίνδυνο της ζωής μου».

Ο Άγιος Μάξιμος, ηγούμενος της Μονής της Χρυσούπολης, ευρισκόμενος εκείνη την εποχή στη Ρώμη, συμβούλεψε τον πάπα Μαρτίνο να συγκαλέσει μια τοπική σύνοδο και να καταδικάσει τον αυτοκρατορικό Τύπο ως αιρετικό και αντίθετο με τη διδασκαλία της Εκκλησίας του Χριστού. Έτσι κι έγινε. Ο πάπας συγκάλεσε τους επισκόπους του, εκατόν πέντε τον αριθμό, με τον αββά Μάξιμο ανάμεσά τους. Ήταν η Σύνοδος του Λατερανού, που αναθεώρησε τα λάθη του Κύρου, του Σεργίου, του Πύρρου και του Παύλου, καθώς και την αυτοκρατορική αιρετική ομολογία οι ψευδείς διδασκαλίες αναθεματίστηκαν· ο πάπας έγραψε στους πιστούς στερεώνοντάς τους στην Ορθοδοξία εξηγώντας τα σφάλματα των αιρετικών και προειδοποιώντας τους με κάθε τρόπο να είναι επιφυλακτικοί μαζί τους.

Όταν ο αυτοκράτορας το άκουσε αυτό, οργίστηκε και έστειλε τον αντιβασιλέα Θεόδωρο στην Ιταλία διατάζοντάς τον να παύσει τον πάπα Μαρτίνο με τις ακόλουθες χαλκευμένες κατηγορίες: πρώτον, ότι είχε συμφωνήσει με τους Σαρακηνούς και τους καθοδηγούσε προκειμένου να εισβάλουν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και να κάνουν πόλεμο εναντίον του αυτοκράτορα και, δεύτερον, ότι δεν είχε διατηρήσει την πίστη που έθεσαν οι Άγιοι Πατέρες και είχε ανεχθεί βλασφημίες εναντίον της Θεοτόκου.

Μόλις έφθασε στη Ρώμη, ο αυτοκρατορικός απεσταλμένος κατηγόρησε δημόσια τον πάπα γι' αυτά τα εγκλήματα. Ο Άγιος Μαρτίνος, καθώς ήταν αθώος, αντέκρουσε αυτές τις συκοφαντίες. «Δεν έχω κάνει καμία συμφωνία με τους Σαρακηνούς», είπε, «έχω ελεήσει μόνο τους ορθοδόξους, που ζουν φτωχοί ανάμεσα στους Σαρακηνούς. Και, αν κάποιος δεν τιμά την πάναγνη Θεοτόκο, δεν την ομολογεί και δεν τη σέβεται, ας είναι καταραμένος τώρα και εις τους αιώνας των αιώνων. Εμείς υπερασπιζόμαστε την πίστη την οποία μάς εμπιστεύθηκαν οι Άγιοι Απόστολοι και οι Άγιοι Πατέρες, σε αντίθεση με άλλους».

Ο αυτοκρατορικός απεσταλμένος έκρινε τον πάπα ένοχο για όλες τις κατηγορίες, τον συκοφάντησε μάλιστα ότι είχε ανέλθει στον θρόνο παράνομα. Στη συνέχεια, τον έπαυσε μυστικά μέσα σε μία νύχτα με τη βοήθεια των όπλων και τον έστειλε φρουρούμενο στον αυτοκράτορα. Ο πάπας φυλακίστηκε στη Χερσώνα όπου και πέθανε από λιμό. Κοιμήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου του 655.

 

 

------------------------------------------------------

πηγή: "Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής", εκδ. Ιερά Καλύβη Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Νέα Σκήτη Αγίου Όρους, 2010, σελ.17-24.