Υπάρχει Μισοσαραντισμός;

π. Θεμιστοκλής Χριστοδούλου

Στο θέμα του χρόνου της παραμονής μιας γυναίκας ως λεχώνας, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Η παράδοση της Εκκλησίας μας υπαγορεύει στην κάθε μητέρα που γεννάει τέκνο κατά την τεσσαρακοστή ημέρα από τη γέννηση του παιδιού της, να προσέρχεται στο ναό, για να σαραντίσει, ή για να εκκλησιάσει το παιδί της. Αυτή η συνήθεια του σαραντισμού είναι πολύ παλαιά -ήδη από τα χρόνια της Παλαιάς Διαθήκης. Η ίδια η Παναγία μας, όταν έτεκε τον Κύριο μας Ιησού Χριστό κατά την τεσσαρακοστή ημέρα από της Γεννήσεως Του, Τον έφερε στο Νομικό Ναό και Τον παρέδωσε στα χέρια του Δικαίου Συμεών. Αυτή την ιερά παράδοση, την οποία εμείς όλοι οι χριστιανοί παραλάβαμε ως παρακαταθήκη από την ίδια τη Θεοτόκο Μαρία και την Αποστολική Παράδοση, διατηρεί η Αγία μας Εκκλησία μέχρι σήμερα.

Ο χρόνος της παραμονής της λεχώνας μέσα στο σπίτι είναι 40 ήμερες. Την τεσσαρακοστή εξέρχεται με τον σύζυγο της και τους οικείους της και έρχεται στο ναό για να εκκλησιάσει το παιδί της, να ευλογηθεί η ίδια και με τις ευχές των ιερέων ν' αρχίσει και πάλι να προσέρχεται στο Ναό για να εκκλησιάζεται, να λειτουργείται και να μεταλαμβάνει των αχράντων Μυστηρίων. Ο Σαραντισμός, όπως αναφέρει η ίδια η ακολουθία, επιτελείται: "διά του καθαρισμού από πάσης αμαρτίας και από παντός ρύπου της δούλης του Θεού" που έτεκε και η οποία προσέρχεται στην αγία Εκκλησία του Χριστού για ν' αξιωθεί ακατακρίτως να μετάσχει στα Άγια Μυστήρια.

Οι ημέρες του Σαραντισμού είναι καθορισμένες. Πολλές γυναίκες ζητούν μισοσαραντισμό. Αυτή η ορολογία προήλθε από τους ίδιους τους λαϊκούς, οι οποίοι και αυθαιρέτως ζητούν την αλλαγή της ανά τους αιώνας παραδόσεως της Εκκλησίας μας που θέλει τον σαραντισμό.

Σ' αυτό το σημείο καλό είναι να εξηγηθεί τι ορίζει η Εκκλησία μας. Μισοσαραντισμός δεν υπάρχει! Υπάρχει μόνον Σαραντισμός ως ακολουθία πού διαβάζεται μόνο την 40ή ήμερα από τη γέννηση του παιδιού και μόνον στο Ναό παρουσία της μητρός και του παιδιού. Μισοσαραντισμός δεν είναι η κατά το ήμισυ ανάγνωση της ακολουθίας του Σαραντισμου. Οι πιστοί οι οποίοι καλούν για μισοσαραντισμό τον ιερέα στο σπίτι τους, πρέπει να ξέρουν ότι ο ιερέας δεν επιτρέπεται να διαβάσει την ακολουθία του Σαραντισμού κατ' οίκον, γιατί αυτή καθ' εαυτή η ακολουθία επιγράφεται ως ακολουθία "εις τω εκκλησιάσαι το παιδίον" και ο εκκλησιασμός γίνεται μόνον στο ναό.

Προφανώς κάποιοι νομίζουν ότι ο ιερέας επισκεπτόμενος το σπίτι λεχώνας και διαβάζοντας τις ευχές "της πρώτης ημέρας και της ογδόης", έκαμαν μισοσαραντισμό. Όμως αυτό πρέπει να διευκρινίζεται από τους ιερείς οι όποιοι κατά την ποιμαντική τους επίσκεψη προς ευλογία θα πρέπει να ενημερώνουν σωστά ως προς τι ιερολογούν. Έτσι σιγά-σιγά θα γνωρίσουν και οι πιστοί τη λειτουργική τάξη. Πάντως μισοσαραντισμός δεν υπάρχει, ούτε ως ακολουθία, ούτε ως τάξη!

Πολλές μητέρες λεχώνες, επειδή εργάζονται και θέλουν να εξέλθουν πιο γρήγορα από το σπίτι τους, ζητούν το σαραντισμό νωρίτερα απ' τις 40 ήμερες. Αυτό όμως δεν είναι σωστό. Η παράδοση θέλει τη λεχώνα 40 ημέρες στο σπίτι, όπως επίσης θέλει και το παιδί να προσέρχεται με την μητέρα του την 40ή ημέρα στο ναό. Εάν ο σαραντισμός επρόκειτο για ακολουθία που μπορούσε να τελεσθεί πιο μπροστά ή πιο μετά, δεν θα έπαιρνε αυτή την ονομασία του από τις τεσσαράκοντα ημέρες.

Σε νεότερο Ευχολόγιο των εκδόσεων Σαλιβέρου εισήχθη μια πρωτοφανής ακολουθία με τον τίτλο: "Ευχή εις γυναίκα Λεχώ είκοσι η δέκα πέντε ήμερων". Η ευχή αυτή "Κύριε ο Θεός ημών (ή Δέσποτα Κύριε, ο Θεός των Πατέρων ημών) ο αληθινός άρτος της ζωής..." δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Ευχολόγιο του Γκόαρ, β' έκδοση, Βενετία 1730, σ. 264 και από εκεί την πήρε και ο Ν. Παπαδόπουλος και την εξέδωσε στο Μέγα Ευχολόγιον του Σαλιβέρου, Αθήναι 1927, σ. 513. Αυτή η ακολουθία όσο και αν φέρει τίτλο που μπορεί τυχόν να παραπλανήσει, δεν είναι ακολουθία μισοσαραντισμού, αλλά μια απλή ευχή σε γυναίκα που έφερε παιδί στον κόσμο. Ο ίδιος μάλιστα εκδότης σημειώνει ακριβώς κάτω από τον τίτλο, ότι αυτή η ευχή με τον προαναφερθέντα τίτλο, "προσετέθη εν τη νυν εκδόσει". Αυτό σημαίνει ότι αφ' ενός μεν είναι νεότερη και αφ' ετέρου δε ότι δεν απαντάται στη χειρόγραφη παράδοση μας που είναι αψευδής και βεβαία. Εκτός τούτου η ύπαρξη αυτής της νεότερης ευχής των είκοσι ή δέκα πέντε ημερών μπορεί να εξηγηθεί μόνον, όταν μελετηθεί σωστά και κατανοηθεί η ανάγκη ύπαρξής της. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα να πούμε ότι την εποχή εκείνη που δημιουργήθηκε η ευχή αυτή, επεβάλλετο εκ των αναγκών η γυναίκα που επρόκειτο να ζυμώσει το ψωμί της οικογενείας της, να είναι καθαρή από παντός μολυσμού. Η γυναίκα θεωρούνταν ακάθαρτη κατά τον τοκετό και για να ζυμώσει, θα έπρεπε να διαβαστεί από τον ιερέα σύμφωνα πάντοτε με τις αντιλήψεις της εποχής που γράφθηκε αυτή η άγνωστη κατά την χειρόγραφη παράδοση ευχή. Μόνο μέσα σ' αυτό το πλαίσιο μπορεί να ερμηνευθεί η ύπαρξη αυτής τής νεοτέρας ευχής. Για την θεμελίωση της άποψής μας αυτής υπογραμμίζουμε μέσα από την ίδια ευχή τη φράση "και την ζύμην των χειρών αυτής, και πάντα τα έργα των χειρών αυτής, ίνα ανεμποδίστως τρέφη πάντας τους εν τω οίκω αυτής..." (1). Άλλωστε ότι δεν επρόκειτο για μισοσαραντισμό φαίνεται και από την ίδια υποσημείωση αυτής της εκδόσεως στην οποία ο συντάκτης της ευχής αναφέρει ρητώς τα εξής: "Η είσοδος εις το ναό της αρτιτόκου επιτρέπεται μόνον όταν πληρωθώσιν αι ημέραι της καθάρσεως αυτής, ήτοι μετά την τεσσαρακοστήν ημέρα"(2).

1 ΣΑΛΙΒΕΡΟΣ, σ. 513.

2 ΣΑΛΙΒΕΡΟΣ, σ. 513.

------------------------------------------------------

πηγή: orthmad.gr

Ακολουθία εις Δίγαμον: Είναι μυστήριον ή όχι;

Κατά την Ορθόδοξη Παράδοση επιτρέπεται ένας γάμος για τους πιστούς. Κατ' άκραν οικονομίαν επιτρέπεται ο δεύτερος και ο τρίτος γάμος για κάποιους συγκεκριμένους λόγους. Σύμφωνα με κανόνα του Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως του Ομολογητού, σχετικά με το δεύτερο γάμο ορίζεται: «Ο δίγαμος ου στεφανούται». Αυτό σημαίνει ότι αυτό που εμείς λέμε δεύτερος γάμος, κατ' ουσίαν, αν προσέξουμε και την ειδική ακολουθία εις δίγαμον(1), θα δούμε ότι δεν θεωρείται μυστήριο, αλλά ακολουθία. 

Ακόμη η έναρξη της ακολουθίας του αρραβώνα του δευτέρου γάμου αρχίζει με Τρισάγιον και στο αίτημα «Υπέρ των δούλων του Θεού (δεινός) και της (δεινός) και της εν Θεώ σκέπης και συμβιώσεως αυτών...» και «υπέρ του συζήσαι αυτούς καλώς εν ομονοία...» φαίνεται η διαφορά από του πρώτου γάμου τα αιτήματα. 

Επίσης στην ακολουθία εις δίγαμον δεν υπάρχει η έναρξη του γάμου με το· «Ευλογημένη η Βασιλεία...» αλλά με την έναρξη των απλών ακολουθιών διά του: «Ευλογητός ο Θεός ημών...». Ακόμη στην πρώτη ευχή μετά την αλλαγή των δακτυλιδιών· «Δέσποτα Κύριε, ο Θεός ημών, ο πάντων φειδόμενος, και πάντων προνοούμενος...» οριοθετείται η ευλογία εις Δίγαμον που είναι η ασθένεια της ανθρωπίνης φύσεως, δηλ. της σάρκας, και προς αποφυγήν της πορνείας ευλογεί η Εκκλησία τον δεύτερο γάμο, στην προοπτική όμως της μετανοίας. Γι' αυτό και οι αναφορές σε πρόσωπα, όπως του Τελώνου με την επιστροφή του, της Πόρνης με τα δάκρυα της και του ληστού με την επί του σταυρού εξομολόγηση του, αποτελούν υπομνήματα και παραδείγματα γι' αυτούς που τελούν το δεύτερο γάμο. 

Η προοπτική της Εκκλησίας για τα παιδιά της είναι η θεραπεία πρωτίστως των ψυχών και των σωμάτων αυτών, που έρχονται σε δεύτερο γάμο, ώστε διά της μετανοίας που βγαίνει απ' ολόκληρη την καρδιά τους, η εν ομονοία και ειρήνη τήρηση των εντολών του Θεού τους καταξιώσει της επουρανίου Βασιλείας Του. Παλαιότερα στους δίγαμους η Εκκλησία σύμφωνα και με τον κανόνα του Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, δεν έβαζε στέφανα. Κάποτε μάλιστα κάποιοι ιερείς έβαζαν τα στέφανα στους ώμους των διγάμων. Τελευταία η στέψη γίνεται κανονικά και στους διγάμους και τριγάμους για λόγους καθαρά εκκλησιαστικής οικονομίας. Αυτό στηρίζεται σε μια από τις αποκρίσεις του μακαρίου Νικήτα Μητροπολίτου Ηρακλείας, όταν ερωτήθηκε από κάποιον επίσκοπο ονόματι Κωνσταντίνο(2). Σχετικά αναφέρει: «Η μεν ακρίβεια τους διγάμους ουκ είωθε στεφανούν· η δε της Μεγάλης Εκκλησίας συνήθεια τα τοιαύτα ου παρατηρείται, αλλά και τοις διγάμοις και τριγάμοις τους νυμφικούς στεφάνους επιτίθησι και ουδείς ουδέποτε παρά τούτο ενεκλήθη· πλην ένα ή δεύτερον χρόνον της θείας είργοντο Κοινωνίας. Αλλά και τον ιερολογήσαντα τούτους πρεσβύτερον, συνδειπνείν αυτοίς ου νενόμισται, κατά τον ζ' Κανόνα της εν Νεοκαισαρεία Συνόδου». 

Μάλιστα, σύμφωνα με το ισχύον τυπικόν, κανονικά τον δίγαμον, όπως και τον τρίγαμο, τον στεφανώνει μόνον εις εκ των εφημερίων: κι αυτό γίνεται, γιατί η όλη ακολουθία έχει χρώμα μετανοίας και συντριβής και δεν συνάδει με τον πανηγυρικό χαρακτήρα του πρώτου γάμου. Αλλά και στη δεύτερη ευχή εις Δίγαμον· «Κύριε Ιησού Χριστέ, Λόγε του Θεού, ο υψωθείς επί του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού...» φαίνεται η κατ' οικονομίαν υιοθέτηση του δευτέρου γάμου, που δεν είναι άλλη από «τον καύσωνα και το βάρος της ημέρας, και της σαρκός την πύρωσιν μη ισχύοντες βαστάζειν, εις γάμου δευτέραν κοινωνίαν συνέρχονται». Η θεμελίωση δε αυτής της υιοθέτησης, στηρίζεται στον Μέγα Απόστολο των Εθνών Παύλον, ο οποίος είπε για εμάς τους ταπεινούς ανθρώπους: «Κρείσσον εν Kυρίω γαμείν ή πυρούσθαι». Ο δεύτερος και ο τρίτος γάμος μόνον σ' αυτήν την προοπτική της Εκκλησίας ευλογείται και για τον λόγο αυτόν επιτρέπεται. Η άρμοση των χειρών, η στέψη, το Αποστολικόν και Ευαγγελικόν ανάγνωσμα, το κοινόν ποτήριον, ο χορός του Ησαΐα και η λοιπή εν κατακλείδι ευχολόγια του δευτέρου γάμου, είναι ίδια μ' εκείνης του πρώτου γάμου. 

Τέλος, ο Κανόνας του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρου, ορίζει κι ένα επιτίμιο για τον δίγαμο αποχής από τη θεία Μετάληψη για δύο έτη. Ενώ για τον τρίγαμο ορίζει κανόνα για πέντε χρόνια αποχής. Αυτοί όμως οι Κανόνες δεν λειτουργούν άψυχα και απρόσωπα, αλλά πάντοτε ο πνευματικός που ασκεί το μυστήριο της μετανοίας κρίνει την διάθεση των προσερχόμενων και τις καταστάσεις κάτω από τις οποίες οδήγησαν τους ανθρώπους στον δεύτερο ή τον τρίτο γάμο και αναλόγως της μετανοίας που διαπιστώνει, μετριάζει ή ακόμη και επαυξάνει τους κανόνες.

1 Βλ. Μικρόν Εύχολόγιον, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ανατύπωσις Η', Αθήνα 1981, σ. 114-128.

2 «Μικρόν Εύχολόγιον», εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι, σ. 114. 

------------------------------------------------

πηγή

Ποιά είναι και τι είναι τα Λειτουργικά βιβλία της εκκλησία μας;

Λειτουργικά βιβλία καλούνται τα βιβλία τα όποια χρησιμοποιούνται για την τέλεση των Ιερών Ακολουθιών.

α. Το Ευαγγέλιο

β. Ο Απόστολος (Περιλαμβάνει τις περικοπές από τις Πράξεις και τις Επιστολές των Αποστόλων)

γ. Το Μέγα Ευχολόγιο (περιέχει τις Ακολουθίες των Μυστηρίων, Νεκρώσιμη Ακολουθία, Ακολουθία εγκαινίων Ναών, διάφορες Ακολουθίες και Ευχές) Χρησιμοποιείται από τους Ιερείς και Αρχιερείς.

δ. Το Μέγα Ωρολόγιο (Περιλαμβάνει τις καθημερινές Ακολουθίες (Προσευχές) του νυχθημέρου, Εορτολόγιο, Συναξάριο, Απολυτίκια, Κοντάκια, Παρακλητικούς Κανόνες, Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως κλπ).

ε. Τα Μηναία
Είναι δώδεκα βιβλία, ένα για κάθε μήνα του έτους, πού περιέχουν τις Ακολουθίες των έορταζομένων κάθε ήμερα Αγίων. Περιλαμβάνουν το υμνολογικό υλικό του Εσπερινού και του Όρθρου, κάθε ημέρας.

στ. Η Παρακλητική
Το βιβλίο αυτό έχει Ακολουθίες πλήρεις στους οκτώ ήχους (γι’αυτό λέγεται και Όκτώηχος),

ζ. Το Τριώδιο (Περιλαμβάνει τις Ακολουθίες του Τριωδίου)

η. Το Πεντηκοστάριο (Περιλαμβάνει τις Ακολουθίες της περιόδου αυτής)

θ. Το Ψαλτήριο
Περιλαμβάνει τους 150 ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης

ι. Ό Συναξαριστής
Βιβλίο πού περιέχει τους βίους των Αγίων κάθε ημέρας ολόκληρο το χρόνο.

Πῶς πρέπει ὁ πιστός νά προσέρχεται στήν Θ. Κοινωνία

Λίγα λόγια γιά τό πῶς πρέπει ὁ πιστός νά προσέρχεται στήν Θ. Κοινωνία. Γιά νά ἀποκομίσῃ ὁ πιστός τίς μεγάλες ὡφέλειες πού ἀπορρέουν ἀπό τή συμμετοχή του στό μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας, εἶναι ἀνάγκη νά προσέρχεται μέ τήν ἀνάλογον καί κατάλληλον προετοιμασίαν. Καί ἡ προετοιμασία αὐτή, συνίσταται σ’ αὐτό πού ὁ Ἀπ. Παῦλος γράφει στούς Κορινθίους (Α΄ Κορ.ια,28): «δοκιμαζέτω ἄνθρωπος ἑαυτόν καί οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καί ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω». Ἄς δοκιμάζει, ἄς ἐξετάζει τόν ἑαυτόν του κάθε ἄνθρωπος ὅταν πρόκειται νά προσέλθῃ στό μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας καί ἔτσι ἄς τρώγει ἀπό τόν ἁγιασμένον ἄρτον καί ἄς πίνει ἀπό τό ἁγιασμένο αἷμα τοῦ Κυρίου, τό ὁποῖο εὑρίσκεται στό Ἅγιο Ποτήριο.

Τί σημαίνει δοκιμασία; Τί πρέπει δηλ. νά κάνῃ ὁ χριστιανός ὥστε χωρίς κατάκρισιν νά προσέρχεται στό θεῖο μυστήριο; Πρέπει πρῶτον, νά ἐξετάσῃ μέ κάθε λεπτομέρεια τόν ἑαυτόν του, τήν ζωήν του, τίς πράξεις του, τά λόγια του, τίς ἐπιθυμίες του. Στήν συνέχεια νά μετανοήσῃ γιά ὅσα ἀνακάλυψε ὅτι εἶναι ἀντίθετα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ἀκολούθως νά ἐξομολογηθῇ τά ἁμαρτήματά του διά νά λάβῃ τή ἄφεσιν καί τήν συγχώρησιν. Καί ἔτσι καθαρός θά προσέλθῃ στήν Θεία Κοινωνία.

Πάνω δέ ἀπ’ ὅλα πρέπει ὁ χριστιανός νά πιστεύῃ εἰς τό μυστήριο τῆς Θείας Κοινωνίας. Πρέπει νά πιστεύῃ ὅτι στό Ἅγιο Ποτήριο τό ὁποῖον πλησιάζει, εὑρίσκεται ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, τόν ὁποῖον παίρνοντάς τον μέσα του, γίνεται ΕΝΑ μέ Αὐτόν, γίνεται καί αὐτός σύνναιμος καί σύσσωμος τοῦ Χριστοῦ, γίνεται Χριστοφόρος καί Θεοφόρος.

Πρέπει νά ποθῇ τήν Θ. Κοινωνία, νά ποθῇ τήν ἔνωσίν του μέ τόν Χριστόν. Οἱ πρῶτοι χριστιανοί «ἦσαν καθ’ ἡμέραν προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδόν ἐν τῷ ἱερῷ». Αὐτή ἡ προσκαρτέρησις δείχνει καί τόν μεγάλον πόθον τῶν πρώτων χριστιανῶν. Αὐτός ὀ πόθος πρέπει νά διακατέχῃ καί έμᾶς.

Ὁ πόθος μας διά τήν Θ. Κοινωνίαν μεγαλώνει ὅταν φέρνωμε συχνά στή σκέψη μας, ὅτι ἡ Θ. Κοινωνία εἶναι στήν παροῦσα ζωή, ἀρραβών. Ὁ ἀρραβῶνας αὐτός ὁδηγεῖ συνήθως καί στόν γάμο. Καί ὁ γάμος μας θά εἶναι ἡ κοινωνία μας μετά τοῦ Θεοῦ, στήν μέλουσσα ζωή. Βασική προϋπόθεση γιά νά κληρονομήσωμε τήν οὐράνιον Βασιλείαν εἶναι ἡ Θ. Κοινωνία.

Ὁ λειτουργός μᾶς καλεῖ μέ τά λόγια: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε». Τά λόγια αὐτά, λέγει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, δέν εἶναι τοῦ ἱερέως, ἀλλά τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος δανείζεται τό στόμα τοῦ λειτουργοῦ καί σέ προσκαλεῖ.

«Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε». Ὅλοι ὅσοι ἔχετε προετοιμασθῆ διά τῆς μετανοίας καί ἐξομολογήσεως καί προσευχῆς, προσέλθετε, γιά νά κοινωνήσετε τοῦ ἀληθινοῦ σώματος καί ἀληθινοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Νά προσέλθετε ἐπίσης μέ φόβο Θεοῦ, δηλ. μέ ἄπειρον σεβασμόν πρός τόν Θεόν, καί μέ θερμή πίστη, ὅτι πραγματικά τό εὑρισκόμενο ἐντός τοῦ Ποτηρίου εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου. Νά προσέλθετε ἀκόμη μέ εἰλικρινή ἀγάπη καί πρός τόν Θεόν καί πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους.

Χωρίς αὐτούς τούς ὄρους ἡ προσέλευσις στήν μετάληψιν τῶν ἀχράντων μυστηρίων, συντελεῖ εἰς κρίσιν καί καταδίκην μᾶλλον, παρά εἰς ὡφέλειαν. Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἡ πίστις καί ἡ ἀγάπη εἶναι τά τρία μεγάλα ἐφόδια τῆς ψυχῆς, σύμφωνα μέ τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, διά τήν ἀξίαν Κοινωνίαν.

«Μετά φόβου Θεοῦ». Στήν ψυχή κάθε χριστιανοῦ πρέπει νά ἐγκατοικῇ ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. Καί ποιός εἶναι ὁ φόβος Θεοῦ; Εἶναι ἡ βαθειά εὐλάβεια τήν ὁποίαν πρέπει νά αἰσθάνεται ἡ ψυχή μας ἐνώπιον τοῦ μεγάλου μυστηρίου. Εἶναι ἡ συναίσθησις ἡ ὁποία πρέπει νά πλημμυρίζῃ τόν ἐσωτερικόν μας κόσμο, ὅτι εἴμεθα ἁμαρτωλοί καί ἀνάξιοι νά δεχθοῦμε μέσα μας τόν καθαρόν καί ἀναμάρτητον Κύριον. Εἶναι ἐπίσης καί ἡ μεγάλη προσοχή ἡ ὁποία πρέπει νά χαρακτηρίζῃ τόν χριστιανό κατά τήν μεγάλην αὐτήν ὥραν πού ἑτοιμάζεται νά κοινωνήσῃ.

Ὅταν τά Χερουβείμ μέ εὐλάβεια περιΐπτανται τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ καί λατρεύουν Αὐτόν καί ψάλλουν τόν ἀγγελικόν ὕμνον «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, Κύριος Σαββαώθ, πλήρης ὁ Οὐρανός καί ἡ γῆ τῆς δόξης σου», ὅταν λοιπόν αὐτά τά ἀγγελικά πνεύματα μέ τόση εὐλάβεια ἵστανται ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, μέ πόσην μεγαλυτέραν εὐλάβειαν πρέπει ἐμεῖς νά παριστάμεθα ἐνώπιον τοῦ Ἁγίου Μυστηρίου;

Ὁρισμένοι, πλησιάζουν καί κοινωνοῦν χωρίς φόβο, χωρίς συναίσθηση, χωρίς καμμία εὐλαβεια. Τό φαινόμενο αὐτό παρατηρεῖται σέ ὅλες τίς ἐποχές ἀκόμα καί στήν ἐποχή τοῦ Ἱεροῦ Χρυστοστόμου, ὁ ὁποῖος σέ ἕνα του λόγον τούς ἐπιπλήττει λέγοντας:

«Βλέπω πολλούς, οἱ ὁποίοι πρόκειται νά πλησιάσουν τήν τράπεζαν, νά θορυβοῦν, νά πηδοῦν, νά ὑβρίζωνται, νά πέφτει ὁ ἔνας πάνω στόν ἄλλον, καί ἀντί ὡφελείας, τήν τιμωρίαν μᾶλλον νά προκαλοῦν στόν ἐαυτόν τους. Δέν μᾶς εἶναι ἀρκετό, τό ὅτι προσερχόμεθα στό ναό γεμάτοι ἀπό ἁμαρτήματα, ἀλλά καί αὐτή τήν ὥρα πού πλησιάζομε νά κοινωνήσωμε δέν μποροῦμε νά εἴμεθα χωρίς πλημμελήματα; Διότι ὅταν φιλονικοῦμε, ὅταν θορυβοῦμε, ὅταν μέ τήν διαγωγήν μας πληγώνουμε καί δαγκώνουμε ὁ ἔνας τόν ἄλλον, πῶς εἶναι δυνατόν νά ποῦμε ὅτι εἴμεθα ἔξω ἀπό ἁμαρτήματα; Τί τρέχεις, τόσο βιαστικός νά πλησιάσῃς; πές μου. Ἐνῶ ἔδειξες ἐγκαρτέρησιν καί ἐπί τόσην ὥραν, παρηκολούθησες τά τελούμενα καί δέν ἐκουράσθης, τώρα λοιπόν πού πρόκειται νά προσέλθῃς καί νά κοινωνήσῃς, αἰσθάνεσαι τόσην μεγάλην κούρασιν γιά τό λίγο χρονικό διάστημα πού ἀπέμεινε; Δέν ἀντιλαμβάνεσαι ὅτι μέ τόν τρόπον αὐτόν πρόκειται νά τά χάσῃς ὅλα; Διατί βιάζεσαι; Εἰπέ μου. Νομίζεις ὅτι εὑρίσκεσαι ἀνάμεσα σέ ἀνθρώπους; Ἔχεις τήν ἰδέα ὅτι κατά τήν ὥραν αὐτήν πατεῖς ἐπάνω στή γῆ καί δέν χορεύεις μαζί μέ τούς ἀγγέλους; Διατί βιάζεστε καί ὁρμᾶτε μέ βιασύνη πρός τά ἔξω καί ἀναχωρῆτε διά τά σπίτια σας; Αὐτό δέν εἶναι μεγάλη καταφρόνηση πρός τόν Κύριον; Ὅταν ὁ Χριστός εἶναι παρών, ὅταν ἄγγελοι παραστέκωνται, ὅταν οἱ ἀδελφοί σου μυσταγωγοῦνται ἀκόμη, ἐσύ τούς ἐγκαταλείπεις καί φεύγεις ἔξω; Καί σέ ἕνα συνηθισμένο γεῦμα ἄν προσκληθῇς, ἔστω καί ἄν ἐνωρίτερα ἀπό τούς ἄλλους τελειώσῃς, δέν τολμᾶς νά φύγῃς ὅταν οἱ ἄλλοι ἀκόμα ἐξακολουθοῦν νά τρώγουν. Ἐδῶ, ἐνῶ τά θεῖα μυστήρια ἀκόμη ἐπιτελοῦνται, ἐνῶ ἡ ἱερά τελετή ἀκόμη δέν ἔχει τελειώσει, ἐσύ τά ἀφίνεις ὅλα στή μέση καί ἀναχωρεῖς. Θέλετε νά σᾶς πῶ, συνεχίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, τίνος ἔργο κάνουν αὐτοί πού ἀναχωροῦν προτοῦ συμπληρωθῆ ἡ εὐχαριστία, καί δέν περιμένουν νά ἀναφέρουν στόν Θεόν τάς εὐχαριστηρίους ὠδάς ἐπί τῇ μεταλήψει τοῦ μυστηρίου; Αὐτοί ὁμοιάζουν μέ τόν Ἰούδα».

Αὐτά εἶναι λόγια τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, πρός τούς χριστιανούς τῆς ἐποχῆς του, πού πιστεύομεν ὅτι καί ἄν καί σήμερον ζοῦσε, δέν θά μιλοῦσε διαφορετικά.

Ὁ λειτουργός ἐπίσης μᾶς παρακαλεῖ νά πλησιάσμε τό Ἅγιο Ποτήριο μέ «πίστη». Δέν ἀρκεῖ μόνο ἡ γενική πίστη, νά λέμε δηλ. ὅτι πιστεύομε, ἀλλά ἐδῶ στό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας πρέπει νά ἔχωμε «εἰδική πίστη». Νά πιστεύωμε δηλ. ὅτι ὑπό τά στοιχεῖα τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου εἶναι αὐτό τοῦτο τό Σῶμα καί αὐτό τοῦτο τό Αἷμα τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως ὁ ἴδιος ἀνακοίνωσε στούς μαθητάς του τήν βραδυά τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου. Νά πιστεύωμε δηλ. ὅτι, διά τῆς Θείας Μεταλήψεως ὑποδεχόμεθα μέσα μας τόν ἴδιο τόν Χριστό καί ὅτι ἐννωνόμεθα καί γινόμεθα ἕνα μέ Αὐτόν.

Νά πιστεύωμε ἐπίσης ὅτι, διά τῆς μεταλήψεως λαμβάνομεν τήν συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν μας καί ὅτι καθαριζόμεθα καί ἐνισχυόμεθα στόν ἀγῶνα μας κατά τοῦ πονηροῦ. Ἄν δέν τά πιστεύει αὐτά ὁ χριστιανός, δέν πρέπει νά προσέλθῃ στή Θ. Κοινωνία.

Τό τρίτο ἐφόδιο πού πρέπει νά ἔχῃ ὁ πιστός προκειμένου νά προσέλθῃ στήν Θεία Κοινωνία, εἶναι «ἡ ἀγάπη». Διά νά κατοικήσῃ μέσα μας ὁ Θεός πρέπει οἱ καρδιές μας νά φλογίζωνται ἀπό ἀγάπη πρός ὅλους. Ἀγάπη πρός τόν Θεό, ἀγάπη πρός τόν πλησίον, ἀγάπη πρός τόν συνάνθρωπό μας, ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς μας. Ἔτσι ἐφαρμόζομε καί τήν ἐντολήν τοῦ Χριστοῦ ὁ ὁποῖος εἶπε: «ἐντολήν καινήν δίδωμι ὑμῖν, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους». Σᾶς παραδίδω μία καινούργια ἐντολή στήν ὁποίαν περικλύονται ὅλες οἱ ἐντολές πού εἶχα δώσει εἰς τόν Μωϋσῆ καί ἡ ὁποία ἐντολή λέγει νά ἀγαπᾶ ὁ ἕνας τόν ἄλλον.

Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος λέγει: «μηδείς τῶν ἐχόντων ἐχθρόν προσίτω τῇ ἱερᾷ Τραπέζῃ καί δεχέσθω τό Σῶμα τοῦ Κυρίου. Ἔχεις ἐχθρόν; Μή προσέλθῃς. Βούλει προσελθεῖν; Καταλλάγηθι, καί τότε ἅψαι τοῦ ἱεροῦ». Δηλαδή ὅποιος ἔχει ἐχθρόν δέν πρέπει νά πλησιάσῃ τήν Ἱερή Τράπεζα καί νά δεχθῇ τό Σῶμα τοῦ Κυρίου. Ἔχεις ἐχθρόν καί θέλεις νά κοινωνήσῃς; Πήγαινε νά συμφιλιωθῇς καί μετά νά προσέλθῃς νά κοινωνήσῃς.

Ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ Χριστός στήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία Του λέγει: «Ἐάν οὖν προσφέρῃς τό δῶρο σου ἐπί τό θυσιαστήριο κἀκεῖ μνησθείς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατά σοῦ, ἄφες κἀκεῖ τό δῶρο σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου καί ὕπαγε πρῶτον καταλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου καί τότε ἐλθών πρόσφερε τό δῶρο σου»

Καί στήν ἀρχή τῆς ἀκολουθίας τῆς Θείας Μεταλήψεως, διαβάζομε τήν ἐξῆς προσευχήν: «Μέλλων φαγεῖν, ἄνθρωπε, σῶμα Δεσπότου, φόβῳ πρόσελθε μή φλεγῇς, πῦρ τυγχάνει. Θεῖον δέ πίνων αἷμα πρός μετουσίαν, πρῶτον καταλλάγηθι τοῖς σέ λυποῦσιν, ἔπειτα μυστικήν βρῶσιν φάγε».

Ὅταν πρόκειται, λέγει, χριστιανέ νά πλησιάσῃς τό Ἅγ. Ποτήριο καί νά κοινωνήσῃς τό Σῶμα τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, νά προσέλθῃς μέ μεγάλη προσοχή καί φόβο γιά νά μήν καῇς, διότι ἡ Θ. Κοινωνία εἶναι φωτιά. Ὅταν πρόκειται νά πιῇς ἀπό τό Θεῖο Αἷμα, γιά νά ἑνωθῇς μετά τοῦ Χριστοῦ, προηγουμένως νά συμφιλιωθῇς μέ αὐτούς πού σέ ἔχουν λυπήσει, ἔπειτα μέ θάρρος καί παρρησία πλησίασε νά κοινωνήσῃς. Γιαὐτό τήν προηγουμένη τῆς Κοινωνίας μας νά συνηθίσωμε νά ζητοῦμε συγγνώμη ἀπό τούς οἰκείους μας, τούς γονεῖς μας, τά ἀδέλφια μας, τόν ἤ τήν σύζυγόν μας, τούς γείτονας μέ τούς ὁποίους ἴσως ἔχομε πικρανθῆ (τίς περισσότερες φορές γιά ἀσήμαντες ἀφορμές) καί ἀπό ὅποιον ἄλλον μᾶς ἔχει λυπήσει.

Ἀπαιτεῖται νά δείχνωμε μεγάλη προσοχή στό θέμα τῆς Θείας Κοινωνίας μας. Μή θεωροῦμε πολύ ἁπλό τό θέμα τοῦτο. Μήν πλησιάζομε ἀπό συνήθεια ἤ ἐπειδή οἱ ἡμέρες τό καλοῦν, τό Ἅγιο Ποτήριο, ἐάν δέν ἔχωμε περάσει προηγουμένως ἀπό τό λουτρό τῆς μετανοίας καί Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως. Ἡ Ἱερά Ἐξομολόγησις, ὅπως λέγουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι τό δεύτερο Βάπτισμα μέ τό ὁποῖο ἐξαλείφονται τά ἁμαρτήματα πού διαπράξαμε ἀπό τή Βάπτισή μας καί μετά. Μέ καθαρή καί λευκοφορεμένη ψυχή νά προσερχώμεθα στό Ἅγιο Ποτήριο διότι μόνον τότε παραμένει μέσα μας ὁ Χριστός καί μᾶς ἁγιάζει, μᾶς εὐλογεῖ, μᾶς ἐνδυναμώνει, μᾶς θωρακίζει καί μᾶς προφυλάσσει ἀπό τούς διαφόρους κινδύνους.

"Η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών της παραμονής των Θεοφανείων"

(Γεώργιος Ζαραβέλας - Θεολόγος)

Ολοκληρώνοντας την περίοδο του Αγίου Δωδεκαημέρου, δηλαδή τον εορταστικό κύκλο των Επιφανείων του ενανθρωπήσαντος Υιού και Λόγου του Θεού, του Ιησού Χριστού, απαντάται στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας η εορτή των Θεοφανείων ή κοινώς τα Φώτα, κατά την οποία θυμόμαστε τη Βάπτιση του Κυρίου, σε ηλικία τριάντα ετών, από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, στον Ιορδάνη ποταμό. Ιδιαίτερο στοιχείο του εκκλησιαστικού εορτασμού των Φώτων αποτελεί η τέλεση της ακολουθίας των Μεγάλων και Βασιλικών Ωρών, την παραμονή των Θεοφανείων.

Η ακολουθία αυτή στην πραγματικότητα δεν είναι μία και ενιαία, αλλά σύνολο τεσσάρων επιμέρους ακολουθιών. Η τέλεση όμως, και των τεσσάρων συνημμένα και μάλιστα χωρίς διακριτή απόλυση και έναρξη μεταξύ τους, οδήγησε στο γεγονός να θεωρούνται ως μία ακολουθία. Οι ακολουθίες αυτές είναι η Πρώτη, Τρίτη, Έκτη και Ενάτη Ώρα, και αποτελούν τις γνωστές στο μοναστικό τυπικό ακολουθίες των Ωρών.