ΚΥΡΙΑΚΗ  ΤΗΣ  ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ     

Ἡ  Ἐκκλησία  μας  τήν  Κυριακή  τῆς  Ὀρθοδοξίας,  ποιεῖ  ἀνάμνησιν  τῆς  ἀναστηλώσεως τῶν  ἁγίων  καί  σεπτῶν  εἰκόνων.  Ἐπ' εὐκαιρία  λοιπόν  αὐτῆς  τῆς  ἀναμνήσεως,  τό  θέμα  μας  θά  εἶναι  σχετικό  μέ  τἰς  ἱερές  εἰκόνες.  Θά  δοῦμε  ἐάν  ἡ  Ἁγία  Γραφή  μᾶς  ὁμιλεῖ  διά  εἰκόνες  καί  ὁμοιώματα,  ἐάν  πρέπει  αὐτές  νά  στολίζουν  τούς  ναούς  μας  καί  ἄν  πρέπει  νά  τίς  προσκυνᾶμε.

Εἰς  τό  βιβλίο  τῆς  Ἐξόδου  ἀναφέρεται: «οὐ  ποιήσεις  σεαυτῷ  εἴδωλον,  οὐδέ  παντός  ὁμοίωμα,  ὅσα  ἐν  τῷ  οὐρανῷ  ἄνω  καί  ὅσα  ἐν  τῇ  γῇ  κάτω  καί  ὅσα  ἐν  τοῖς  ὕδασιν  ὑποκάτω  τῆς  γῆς.  Οὐ  προσκυνήσεις  αὐτοῖς,  οὐδέ  λατρεύσεις  αὐτοῖς.  Ἐγώ  εἰμί  Κύριος  ὁ  Θεός  σου». (Ἐξ. κ, 4 - 5).

Νά  μήν  φτειάξῃς  γιά  τόν  ἑαυτόν  σου  εἴδωλον,  οὔτε  ὁμοίωμα  κανενός  πράγματος,  ἀπό  αὐτά  πού  βρίσκονται  στόν  οὐρανό  π.χ.  ἀγγέλους,  τόν  ἥλιο,  τή  σελήνη,  τά  πετεινά  τοῦ  οὐρανοῦ,  οὔτε  ἀπ' αὐτά  πού  βρίσκονται  πάνω  στή  γῆ,  ζῶα,  ἑρπετά,  ἄνθη,  φυτά,  δένδρα,  οὔτε  ἀπ'  αὐτά  πού  εὑρίσκονται  κάτω  ἀπό  τή  γῆ,  μέσα  στά  νερά,  ψάρια  κλπ.   Νά  μήν  προσκυνήσῃς  αὐτά  οὔτε  νά  τά  λατρεύσῃς.  Διότι  Ἐγώ  εἶμαι  μόνον,  ὁ  Κύριος  καί  Θεός  σου.

Αὐτή  εἶναι  ἡ  δευτέρα  ἐντολή  πού  ἔδωκε  ὁ  Θεός  στόν  Μωϋσῆ,  πάνω  στό    Ὄρος   Σινᾶ.   Αὐτήν   τήν   ἐντολήν    ἐπικαλοῦνται   καί   οἱ   διάφοροι  αἰρετικοί  προκειμένου  νά  μᾶς  κατηγορήσουν,  ἐπειδή  χρησιμοποιοῦμε  στή  λατρεία  μας  τίς  ἱερές  εἰκόνες.   Ἡ  Ἁγία  Γραφή,  λένε,  ἀπαγορεύει  νά  φτειάχνωμε  ὁμοίωμα  παντός  πράγματος·  γιατί  λοιπόν  ἐσεῖς  οἱ  Ὀρθόδοξοι  φτειάχνετε  ὁμοιώματα  ἀνθρώπων  ἤ  καί  ζώων,  ἤ  καί  ἀνθέων  καί  μ' αὐτά  κοσμεῖτε  τούς  ναούς  σας;  Ἀκόμα  δέ  καί  προσκυνᾶτε  τά  πρόσωπα  αὐτά;

Τούς  ἀπαντᾶμε  ὅτι:  Πρῶτον.  Ἡ  Ἁγία  Γραφή  λέγει  νά  μήν  φτειάξῃς  ὁμοίωμα  κανενός  πράγματος,  τό  ὁποῖον  νά  τό  λατρεύῃς  καί  νά  τό  προσκυνᾶς  σάν  Θεόν  σου.

Δεύτερον.  Στήν  Ἁγία  Γραφή  ὑπάρχουν  ὁμοιώματα  ἐπιτρεπόμενα,  δηλ.  ὁμοιώματα  πού  ἐξυπηρετοῦν  τήν  λατρείαν  τοῦ  ἀληθινοῦ  Θεοῦ  καί  αὐτά  ἐπιτρέπεται  νά  ὑπάρχουν,  καί  ὁμοιώματα  μή  ἐπιτρεπόμενα  τά  ὁποία  ἐξυπηρετοῦν  τήν  εἰδωλολατρεία  καί  τά  ὁποία  ἀπαγορεύονται.

Τρῖτον.  Τήν  εἰκόνα  δέν  τήν  λατρεύομε  σάν  Θεό  μας,  δέν  τήν  θεοποιοῦμε·  ἡ  δέ  προσκύνησις  πού  τῆς  ἀποδίδομε,  εἶναι  τιμητικοῦ  χαρακτῆρος  καί  ὄχι  λατρευτικοῦ.   Ἡ  τιμή  πού  δείχνομε  πρός  τίς  εἰκόνες  εἶναι  σχετική.  Ἡ  τιμή  μας  δέν  ἀναφέρεται  στό  ξῦλο  ἤ  τό  χαρτί,  ἀλλά   στό  εἰκονιζόμενο  πρόσωπο,  ὅπως  καί  ἡ  7ῃ  Οἰκουμενική  Σύνοδος  διεκήρυξε:  «ἡ  τῆς  εἰκόνος  τιμή,  ἐπί  τό  προτότυπον  διαβαίνει·  καί  ὁ  προσκυνῶν  τήν  εἰκόνα,  προσκυνεῖ  ἐν  αὐτῇ  τοῦ  ἐγγραφομένου  τήν  ὑπόστασιν».

Ἁσπαζόμενοι  τίς  εἰκόνες,  ἐκδηλώνουμε  τήν  ἀγάπη  καί  τήν  ἐκτίμησή  μας  πρός  τά  εἰκονιζόμενα  πρόσωπα.  Ὁ  νοῦς  μας  μεταβαίνει  νοερά  σ' αὐτά  καί  δι' αὐτῶν  στό  πρόσωπον  τοῦ  Θεοῦ.  Τιμοῦμε  τούς  ἀγῶνες,  τίς  θυσίες  καί  τήν  ἀγάπη  τους  πρός  τόν  Θεό  καί  ποσπαθοῦμε  νά  τούς  μιμηθοῦμε.

Ἀλλά  ἄς  δοῦμε  ἄν  ὁ  Θεός  ἐπιτρέπει  τήν  κατασκευή  ὁμοιωμάτων  πού  ἐξυπηρετοῦν  τήν  λατρεία  τοῦ  ἀληθινοῦ  Θεοῦ.  Διαβάζομε  στό  βιβλίο  τῆς  Ἐξόδου (Κε, 16 - 19): «καί  ποιήσεις  ἱλαστήριον,  ἐπίθεμα  χρυσίου  καθαροῦ,  δύο  πήχεων  καί  ἡμίσους  τό  πλάτος.  Καί  ποιήσεις  Χερουβείμ  χρυσοτορευτά  καί  ἐπιθήσεις  αὐτά  ἐξ  ἀμφοτέρων  τῶν  κλιτῶν  τοῦ  ἱλαστηρίου.  Ἕσονται  τά  Χερουβείμ  ἐκτείνοντες  τάς  πτέρυγας  ἐπάνωθεν, συσκιάζοντες  ἐν  ταῖς  πτέρυξιν  αὐτῶν  ἐπί  τοῦ  ἱλαστηρίου  καί  τά  πρόσωπα  αὐτῶν  εἰς  ἄλληλα·  εἰς  τό  ἱλαστήριον  ἕσονται  τά  πρόσωπα  τῶν  Χερουβείμ».

Ἐδῶ  βλέπομε  τόν  Θεό  νά  δίδῃ  ἐντολή  στόν  Μωϋσῆ,  πῶς  θά  κατασκευάσῃ  τό  θυσιαστήριο.  Τό  κάλυμμα  τῆς  Κιβωτοῦ  τῆς  Διαθήκης  θά  τό  κατασκευάσῃς  ἀπό  καθαρό  χρυσάφι  καί  θά  ἔχῃ  μῆκος  δυόμιση  πῆχες  καί  πλάτος  μία  καί  μισή  πῆχες.   Θά  κατασκευάσῃς  ἐπίσης  δύο  Χερουβείμ  σκαλιστά  ἀπό  χρυσάφι,  καί  θά  τά  τοποθετήσῃς  ἀπό  τήν  μία  καί  τήν  ἄλλη  πλευρά  τοῦ  θυσιαστηρίου.   Θά  ἔχουν  δέ  τά  Χερουβείμ  ἁπλωμένας  τάς  πτέρυγας  πάνω  ἀπό  τό  ἱλαστήριον  καί  τά  πρόσωπά  των  θά  εἶναι  τό  ἕνα  ἀπέναντι  τοῦ  ἄλλου. 

Βλέπομε  λοιπόν  ἐδῶ  τόν  ἴδιο  τόν  Θεό  νά  δίδῃ  ἐντολή  στόν  Μωϋσῆ  νά  κατασκευάσῃ  δύο  ὁμοιώματα  ἀγγέλων  καί  μάλιστα  νά  τά  τοποθετήσῃ  πάνω  ἀπό  τήν  Κιβωτό  τῆς  Διαθήκης,  τό  ὁποῖον  ἦτο  ὅ,τι  ἱερότερο  εἶχαν  οἱ  Ἰσραηλῖται.

Εἶναι  δυνατόν  ὁ  Θεός,  ἀπό  τήν  μιά  νά  ἀπαγορεύῃ  παντός  εἴδους  ὁμοίωμα,  ἀκόμη  καί  ὁμοιώματα  ἀγγέλων,  καί  ἀπό  τήν  ἄλλη  νά  διατάσσῃ  νά  φτειάξουν  ὁμοίωμα  Χερουβείμ  καί  νά  τοποθετηθῇ  μάλιστα  πάνω  ἀπό  τήν  Κιβωτό  τῆς  Διαθήκης;   

Στήν  πρώτη  περίπτωση ὁ  Θεός  ἀπαγορεύει  τό  ὁμοίωμα  τό  ὁποῖο  θεοποιεῖται  καί  λατρεύεται  ὠς  Θεός.  Στήν  δεύτερη  ὅμως  περίπτωση,  τά  Χερουβείμ  δέν  λατρεύονται  σάν  Θεός,  ἀλλά ἐξυπηρετοῦν  τήν  λατρείαν  τοῦ  ἀληθινοῦ  Θεοῦ.  Τά  Χερουβείμ  αὐτά  μᾶς  ὑπενθυμίζουν,  τά  Χερουβείμ  καί  Σεραφείμ  καί  ἐξαπτέρυγα  πού  περιΐπτανται  τοῦ  θρόνου  τοῦ  Θεοῦ,  ὅπως  μᾶς  ἀποκαλύπτει  ὁ  Πρ.  Ἠσαϊας,  καί  ὑμνοῦν  καί  δοξολογοῦν  τήν  Τρισήλιον  Θεότητα.

Δίδει  ἐπίσης  ἐντολήν  ὁ  Θεός, (Ἔξ.κε,30) νά  κατασκευασθῇ  λυχνία  ἑπτακάνδηλος,  ἀπό  καθαρό  χρυσάφι  καί  ἡ  ὁποία  νά  καίῃ  συνέχεια  μπροστά  στό  ἱλαστήριο.  Πάνω  στίς  κανδῆλες  θἄχουν  σκαλισθῆ  κρίνα.  Βλέπομε  καί  ἐδῶ  νά  φτειάχνεται  ὁμοίωμα  κάποιου  ἄνθους  πού  ὑπάρχει  πάνω  στή  γῆ,  ἐνῶ  βάσει  τῆς  ἐντολῆς  αὐτό  ἀπαγορεύεται.

Ἐπίσης  δίδει  ἐντολή  ὁ  Θεός  νά  τοποθετηθῇ  ἡ  Κιβωτός  τῆς  Διαθήκης,  στά  Ἅγια  τῶν  Ἁγίων,  καί  τό  καταπέτασμα  πού  θά  χωρίζῃ  τά  ἅγια  τῶν  ἁγίων  ἀπό  τά  ἅγια  θά  εἶναι  χρώματος  κυανοῦ  καί  βαθύ  ἐρυθροῦ,  καί  πάνω  σ' αὐτό  θά  κεντηθοῦν  μορφές  Χερουβείμ.   Ὁ  ἐσωτερικός  χῶρος  τῆς  σκηνῆς,  ὁ  ὁποῖος  ἐθεωρεῖτο  χῶρος  ἱερός,  ὁ  Θεός  διατάσσει  νά  στολιστῇ  μέ  ὁμοιώματα  Χερουβείμ.  Τά  ὁμοιώματα  αὐτά  ὡς  προείπαμε  δέν  θεοποιοῦνται,  ἀλλά  στολίζουν  τόν  ἱερόν  χῶρον. (Ἔξ. κστ,31)

Οἱ  Ἰσραηλίτες κατά  τήν  πορεία  τους  πρός  τήν  γῆ  τῆς  Ἐπαγγελίας,  ὁλιγοψύχησαν  καί  ἐγόγγυσαν  κατά  τοῦ  Θεοῦ  καί  τοῦ  Μωϋσῆ.  Καί  ἀγανάκτησεν  ὁ  Κύριος ἐναντίον  τοῦ  ἀχαρίστου  λαοῦ  καί  ἔστειλε  δηλητηριώδη  φίδια  τά  ὁποία  ἐδάγκωναν  τούς  Ἰσραηλίτας  καί  πέθαιναν  μέσα  σέ  φοβερούς  πόνους.  Μετανοιωμένοι  ἀπό  τήν  ἀχαριστία  τους,  ἦλθαν  πρός  τόν  Μωϋσῆ  ὁμολογοῦντες  τό  ἁμάρτημά  των  καί  ζητοῦντες  ἀπ' αὐτόν  νά  προσευχηθῇ  στόν  Θεό  καί  νά  τούς  γλυτώσῃ  ἀπό  τά  φίδια.

Καί  προσεύχεται  ὁ  Μωϋσῆς  στόν  Θεό.  «Καί  εἶπεν  Κύριος  πρός  Μωϋσῆν.  Ποίησον  σεαυτῷ  ὄφιν  καί  θές  αὐτόν  ἐπί  σήμεῖον,  καί  ἔσται  ἐάν  δάκῃ  ὄφις  ἄνθρωπον,  πᾶς  ὁ  δεδηγμένος  ἰδών  αὐτόν,  ζήσεται.  Καί  ἐποίησεν  Μωϋσῆς  ὄφιν  χαλκοῦν  καί  ἔστησεν  αὐτόν  ἐπί  σημείου,  καί  ἐγένετο,  ὅταν  ἔδακνεν  ὄφις  ἄνθρωπον,  καί  ἐπέβλεψεν  ἐπί  τόν  ὄφιν  τόν  χαλκοῦν  καί  ἔζη».  (Ἀρ. κα, 8 - 9).

Λέγει  ὁ  Κύριος  στόν  Μωϋσῆ  νά  κατασκευάσῃ  ἕνα  φίδι  καί  νά  τό  τοποθετήσῃ  σέ  ἕνα  ἐμφανές  σημεῖον,  πάνω  σέ  ὑψηλόν  πάσσαλον.  Καί  ὅποιος  δαγκώνεται  ἀπό  τά  δηλητηριώδη  φίδια, νά  γυρίζῃ  καί  νά  κοιτάζῃ  τόν  ὄφιν  καί  θά  διαφεύγῃ  τοῦ  θανάτου.  Καί  κατασκεύασε  ὁ  Μωϋσῆς  ἕνα  χάλκινο  φίδι  καί  τό  ἐτοποθέτησε  σέ  ἕνα  ὑψηλόν  πάσσαλον  καί  ὅταν  Ἰσραηλίτης  ἐδαγκώνετο  ἀπό  φίδι,  ἐκεῖνος  ἔστρεφε  τό  βλέμμα  του  πρός  τό  χάλκινο  φίδι  καί  διέφευγε  τοῦ  θανάτου.

Καί  ἐδῶ  βλέπομε  τόν  Θεό  νά  δίδῃ  ἐντολή  στόν  Μωϋσῆ  νά  φτειάξῃ  ἕνα  ὁμοίωμα  κάποιου  ἑρπετοῦ,  πρᾶγμα  πού  σύμφωνα  μέ  τήν  ἐντολήν  αὐτό  ἀπαγορεύεται.  Τό  χάλκινο  φίδι,  δέν  τό  κατασκεύασε  ὁ  Μωϋσῆς  γιά  νά  τό  λατρεύουν   οἱ   Ἰσραηλίτες,   ἀλλά   νά   τό   χρησιμοποιοῦν  ὡς   μέσον  γιά  νά  ἀνέβῃ  ἡ 

σκέψις  καί  ἡ  ψυχή  των  πρός  τόν  Θεόν.  Ἀτενίζοντες  τό  χάλκινο  φίδι,  ἡ  σκέψη  των  πήγαινε  στόν  Θεό  ὁ  ὁποῖος  τούς  ἔσωσε  ἀπό  τόν  ἀφανισμό.  Τό  χάλκινο  φίδι  τούς  ὑπενθύμιζε  τήν  ὕπαρξιν  τοῦ  Θεοῦ.

Μέ  τήν  τοποθέτησιν  τῶν  εἰκόνων  στούς  ναούς,  ἡ  Ἐκκλησία  ἐκδηλώνει  τήν  ἀγάπη,  τόν  σεβασμόν,  καί  τήν  ἐκτίμησή  της  πρός  τά  εἰκονιζόμενα  πρόσωπα.  Οἱ  εἰκόνες  εἶναι  ζωντανά  βιβλία  τῆς  ζωῆς  καί  τῆς  δράσεως  τῶν  ἅγίων.

Ὁ  Ὅσιος  Νεῖλος  ἀναφέρει  ὄτι,  οἱ  εἰκόνες  χρειάζονται  καί  γιά  ἄλλες  αἰτίες:  «ὅπως  οἱ  μή  εἰδότες  γράμματα,  μηδέ  δυνάμενοι  τάς  θείας  ἀναγινώσκειν  Γραφάς,  τῇ  θεωρίᾳ  τῆς  ζωγραφίας  μνήμην  τινά  λαμβάνωσιν  τῆς  τῶν  γνησίως  τῷ  ἀληθινῷ  Θεῷ  δεδουλευκότων  ἀνδραγαθίας».

Οἱ  εἰκόνες  λέγει  χρειάζονται,  ἵνα  ἐκείνοι  οἱ  ὁποίοι  δέν  γνωρίζουν  γράμματα  καί  δέν  μποροῦν  νά  διαβάσουν  τάς  Γραφάς,  βλέποντες  τίς  ζωγραφισμένες  εἰκόνες,  φέρουν  στήν  μνήμην  των  τά  ἀνδραγαθήματα  ἐκείνων  πού  γνήσια  ἐργάσθηκαν  στήν  ἐπίγειο  ζωή  των,  γιά  τόν  ἀληθινόν  Θεόν.  Οἱ  εἰκόνες  εἶναι  τά  βιβλία  τῶν  ἀγραμμάτων.

Δέν  ἀπονέμομεν  λοιπόν,  λατρευτικήν  προσκύνησιν  εἰς  τάς  ἱεράς  εἰκόνας,  ἀλλά  τιμητικήν.  Ἡ  λατρεία  σύμφωνα  μέ  τήν  Γραφή  ἀνήκει  μόνον  στόν  ἀληθινό  Θεό.  «Κύριον  τόν  Θεόν  σου  προσκυνήσεις  καί  αὐτῷ  μόνῳ  λατρεύσῃς»,  πρᾶγμα  πού  κάνωμε  καί  ἐμεῖς  οἱ  Ὀρθόδοξοι  χριστιανοί.

                                                                                                                   π. Μ.Κ.