Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΜΑΣ

Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΜΑΣ
Κάντε "κλικ" στην εικόνα και δείτε φωτογραφίες από την λιτάνευση του Επιταφίου μας

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΠ. ΠΑΥΛΟ

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΠ. ΠΑΥΛΟ
Κάντε "κλικ" στην εικόνα

Τρίτη 29 Νοεμβρίου 2016

Πρόγραμμα Ιερών Ακολουθιών Μηνός ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ι Λ Ι Ο Υ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ

ΜΗΝΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2016


01/12/2016 ΠΕΜΠΤΗ 7 π. μ. Ἁγιασμός

8.30 μ.μ. ἔως 12.30 π.μ. τῆς Παρασκευῆς ΑΓΡΥΠΝΙΑ ἐπί τῇ ἑορτῇ τοῦ

Ὁσίου Πατρός ἡμῶν Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου


02/12/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 

3 μ. μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ


03/12/2016 ΣΑΒΒΑΤΟ 

7 π.μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία


04/12/2016 ΚΥΡΙΑΚΗ (Ἁγ. Βαρβάρας, Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ)

7 π. μ.: Ὄρθρος καί Θεία Λειτουργία


05/12/2016 ΔΕΥΤΕΡΑ (Ἁγίου Σάββα τοῦ ἡγιασμένου)

7 π.μ.: Θεία Λειτουργία εἰς Παρεκκλήσιο Ἁγ. Νικολάου



ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

6 μ. μ.: Πανηγυρικός Ἐσπερινός Χοροστατοῦντος τοῦ 
Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου ἡμῶν 
κ. κ. Ἀθηναγόρου                                                         

10 μ. μ. ἔως 01 π.μ.: ΑΓΡΥΠΝΙΑ


06/12/2016 ΤΡΙΤΗ (Ἁγίου Νικολάου)

7 π. μ.: ΟΡΘΡΟΣ καί ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

6 μ. μ.: Μεθέορτος Ἐσπερινός - Λιτανία Ἱερᾶς Εἰκόνος

9 μ. μ.: Ἱερά Παράκλησις Ἁγίου Νικολάου



07/12/2016 ΤΕΤΑΡΤΗ 

4 μ.μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Διονύσιος

4.30 μ.μ.: Ἱ. Παράκλησις εἰς τήν Θεοτόκον

5.30 μ.μ.: Σειρά ὁμιλιῶν μέ θέμα: «Ἀνάλυσις Θείας Λειτουργίας»



09/12/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Σύλληψις Ἁγ. Ἄννης)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

3 μ. μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



10/12/2016 ΣΑΒΒΑΤΟ 

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία


11/12/2016 ΚΥΡΙΑΚΗ 

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία


12/12/2016 ΔΕΥΤΕΡΑ (Ἁγ. Σπυρίδωνος)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

3 μ. μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



14/12/2016 ΤΕΤΑΡΤΗ 

4 μ.μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Διονύσιος

4.30 μ.μ.: Ἐσπερινός - Ἱ. Παράκλ. Ἁγ. Φανουρίου – πίττες

6 μ.μ.: Σειρά ὁμιλιῶν μέ θέμα: «Ἀνάλυσις Θείας Λειτουργίας»



15/12/2016 ΠΕΜΠΤΗ (Ἁγίου Ἱερομ. Ἐλευθερίου)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

10π.μ. – 12μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



16/12/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 

3 μ. μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ

8.30 μ.μ. ἔως 12.30 π.μ. τοῦ Σαββάτου ΑΓΡΥΠΝΙΑ ἐπί τῇ ἑορτῇ τοῦ

ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Διονυσίου Ἐπισκόπου Αἰγίνης


17/12/2016 ΣΑΒΒΑΤΟ (Προφ. Δανιήλ, Ἁγ.Διονυσίου Αἰγίνης, Ἁγ. τριῶν παίδων)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

10 – 12: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



18/12/2016 ΚΥΡΙΑΚΗ (Πρό Χριστοῦ Γεννήσεως)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία



19/12/2016 ΔΕΥΤΕΡΑ 

10:00π.μ. – 13:00μ.μ.:  Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



20/12/2016 ΤΡΙΤΗ (Ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

3 μ.μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



21/12/2016 ΤΕΤΑΡΤΗ 

4 μ.μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Διονύσιος

4.30 μ.μ.: Ἐσπερινός - ΑΓΙΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟ



22/12/2016 ΠΕΜΠΤΗ (Ἁγ. Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

(Θεία Κοινωνία ἀσθενῶν καί μή δυναμένων νά ἐκκλησιασθοῦν γιά νά κοινωνήσουν).

Παρακαλοῦνται ὅσοι ἔχουν ἀσθενεῖς οἱ ὁποίοι ἐπιθυμοῦν νά κοινωνήσουν,

νά τό δηλώσουν εἰς τούς Ἱερεῖς τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, μαζί καί τήν διεύθυνσίν των

καί τό τηλέφωνό των ἔως τήν Τρίτη 20/12/016.


22/12/2016 ΠΕΜΠΤΗ 

10:30π.μ.–13:00μ.μ.:  Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



23/12/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 

7 π. μ.: Ὄρθρος - Ὧραι ἄνευ Θείας Λειτουργίας

10:00π.μ. – 12:00μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Διονύσιος

3 μ. μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



24/12/2016 ΣΑΒΒΑΤΟ 

7 π.μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

8.30 μ. μ. ἔως 1.30 πρωϊνῆς τῆς Κυριακῆς, ΑΓΡΥΠΝΙΑ ἐπί τῇ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΑ



25/12/2016 ΚΥΡΙΑΚΗ (Ἡ Γέννησις τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ)

5 - 8 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία Μεγ. Βασιλείου



(Ἀπό σήμερον καί ἔως 4ης Ἰανουαρίου γίνεται κατάλυσις πάντων)

26/12/2016 ΔΕΥΤΕΡΑ (Σύναξις Ὑπεραγίας Θεοτόκου)

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία



27/12/2016 ΤΡΙΤΗ (Ἁγ. Πρωτομ. Στεφάνου) 

 7 π. μ.: Θεία Λειτουργία



28/12/2016 ΤΕΤΑΡΤΗ 

4 μ.μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Διονύσιος

4.30 μ.μ.: ΑΓΙΟ ΕΥΧΕΛΑΙΟ



30/12/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 

3 μ. μ.: Ἱερά Ἐξομολόγησις π. Μιχαήλ



31/12/2016 ΣΑΒΒΑΤΟ 

7 π. μ.: Ὄρθρος - Θεία Λειτουργία

9 μ. μ.- 2 π.μ.: Α Γ Ρ Υ Π Ν Ι Α

00.00: Δοξολογία ἐπί τῇ ἀνατολῇ τοῦ νέου ἔτους 2017,

0.20 π. μ.: ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΕΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Στό τέλος εὐλόγησις εἰκόνων καί Βασιλόπιττας.

Ὑπάρχει μία εὐλογημένη συνήθεια, οἱ πιστοί νά πηγαίνουν ἀπόψε

καί αὔριο πρωτοχρονιά στό Ναό εἰκόνες, τίς ὁποῖες εὐλογεῖ

καί χρίει μέ ἅγιο Μῦρο ὁ ἱερεύς καί μ’ αὐτές εἰσέρχονται

στά σπίτια τους γιά τό λεγόμενο «Ποδαρικό» καί δέν χρησιμοποιοῦν

τά διάφορα σατανικά σύμβολα, ὅπως «πέταλα ἀλόγων,

κρομμυδοκεφάλες, σκόρδα, κοκκαλάκια νυχτερίδας κ.ἄ.»



01/01/2017 ΚΥΡΙΑΚΗ (Περιτομή τοῦ Κυρίου, Μεγ. Βασιλείου)

7 π. μ.: Ὄρθρος – Θ. Λειτουργία Μ. Βασιλείου – Δοξολογία –

Εὐλόγησις Βασιλόπιττας.

Ὑπενθύμησις: Ὅσοι ἐκκλησιασθῆτε τά Θεοφάνεια στόν Ἱ. Ν. Ἁγίου Νικολάου,

νά μήν κρατᾶτε δοχεῖα γιά τόν ΜΕΓ. ΑΓΙΑΣΜΟ, θά τό φροντίσῃ

ὁ Ναός ὅπως καί τά προηγούμενα χρόνια. Εὐχαριστοῦμε.

Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2016

Ἀγρυπνία ἐπί τῇ ἑορτῇ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Αἰγίνης



Τήν 16ην Δεκεμβρίου 2016 ἡμέρα ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ και ἀπό ὥρας 8.30 μ.μ.

ἔως 00.30 πρωϊνῆς τοῦ ΣΑΒΒΑΤΟΥ θα γίνῃ εἰς τον Ἱερόν Ναόν Ἁγίου Νικολάου Ἰλίου

ΑΓΡΥΠΝΙΑ ἐπί τῇ ἑορτῇ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Ἐπισκόπου Αἰγίνης

τοῦ ἐκ Ζακύνθου.

Ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ

Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2016

Αγρυπνία επί τη εορτή του Αγίου Πορφυρίου



Φέρεται εἰς γνῶσιν τῶν εὐλαβῶν χριστιανῶν ὅτι τήν Πέμπτη 1η Δεκεμβρίου 2016 καί ἀπό ὥρας 8.30 μ.μ. ἔως 1ης π.μ. τῆς Παρασκευῆς θά γίνει εἰς τόν Ἱερόν Ναόν Ἅγίου Νικολάου Ἰλίου ΑΓΡΥΠΝΙΑ  ἐπί τῇ ἑορτῇ τοῦ Ὁσίου καί Θεοφόρου ἡμῶν Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου τοῦ Διορατικοῦ καί θαυματουργοῦ.

Ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ

Πρόγραμμα εξομολογήσεως

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΙΛΙΟΥ

ΗΜΕΡΑΙ ΙΕΡΑΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ

ΚΑΤΑ ΤΑΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ





02/12/2016   ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ   3 μ.μ.   π. Μιχαήλ


07/12/2016   ΤΕΤΑΡΤΗ        4 μ.μ.   π. Διονύσιος


09/12/2016   ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ   3 μ.μ.   π. Μιχαήλ


12/12/2016   ΔΕΥΤΕΡΑ        3 μ.μ.   π. Μιχαήλ


14/12/2016   ΤΕΤΑΡΤΗ       4 μ.μ.   π. Διονύσιος


15/12/2016   ΠΕΜΠΤΗ        10 - 12 π.μ. π Μιχαήλ


16/12/2016   ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ  3 μ.μ. π. Μιχαήλ


19/12/2016  ΔΕΥΤΕΡΑ        10 - 13 π. Μιχαήλ


20/12/2016  ΤΡΙΤΗ              3 μ.μ. π. Μιχαήλ


21/12/2016  ΤΕΤΑΡΤΗ        4 μ.μ. π. Διονύσιος


22/12/2016   ΠΕΜΠΤΗ       10.30 - 13 π Μιχαήλ


23/12/2016  ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ  10 - 12 π.μ. π. Διονύσιος
                                        
                                              3 μ.μ.  π. Μιχαήλ


28/12/2016   ΤΕΤΑΡΤΗ        4 μ.μ. π. Διονύσιος

30/12/2016   ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ   3 μ.μ. π. Μιχαήλ



Ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ


Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2016

Σκοτασμός και θεραπεία του νοός




(Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος)

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος μιλάει για το θεολογικό όρο νους στο πλαίσιο της νηπτικής θεολογίας της Εκκλησίας και περί του σκοτασμού και της θεραπείας του νοος. Ο ομιλών Ιεράρχης τονίζει ότι σύμφωνα με τους ησυχαστές πατέρες ο νους έχει τρεις κινήσεις: τη φυσική κίνηση του νοος στη καρδιά, η πάρα φύσιν κίνηση όπου ο νους βγαίνει έξω από τη καρδιά και ταυτίζεται με τη διάνοια, και υπέρ φύσιν όταν ο νους αναφέρεται στο Θεό και ανυψώνεται από όλα τα κτιστά και προσεύχεται.

Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2016

Η ορθόδοξη διδασκαλία περί των αγγέλων


Του π. Σεραφείμ Ρόουζ

Από τους λόγους του ίδιου του Κυρίου γνωρίζουμε ότι την ψυχή κατά τον θάνατο την προϋπαντούν άγγελοι. Εγένετο δε αποθανείν τον πτωχόν και απενεχθήναι αυτόν υπό των αγγέλων εις τον κόλπον Αβραάμ[1].

Την μορφή επίσης με την οποία εμφανίζονται οι άγγελοι την γνωρίζουμε κι αυτήν από το Ευαγγέλιο: Άγγελος γαρ Κυρίου καταβάς... Ην δε η ιδέα αυτού ως αστραπή και το ένδυμα αυτού λευκόν ωσεί χιών[2]. Είδον νεανίσκον περιβεβλημένον στολήν λευκήν[3]. άνδρες δύο εν εσθήσεσιν αστραπτούσαις[4], δύο αγγέλους εν λευκοίς καθεζομένους[5].

Στην ιστορία της Χριστιανικής θρησκείας οι άγγελοι παρουσιάζονται πάντοτε με την ίδια μορφή, δηλαδή σαν εξαστράπτοντες νεανίσκοι περιβεβλημένοι στολήν λευκήν. Η παράδοσις επίσης στην τέχνη της εικονογραφίας έχει επιδείξει διά μέσου των αιώνων συνέπεια ως προς την όψι των αγγέλων, που απεικονίζονται ακριβώς σαν εξαστράπτοντες νεανίσκοι, (συχνά με πτέρυγες, που είναι βέβαια ένα συμβολικό χαρακτηριστικό και δεν απαντάται συνήθως στις οράσεις αγγέλων).

Εξ άλλου η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος του 787 μ.Χ. ώρισε ότι οι άγγελοι πρέπει να περιγράφωνται μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο, δηλαδή με ανδρική μορφή.

Οι «ερωτιδείς» της δυτικής τέχνης της Αναγεννήσεως και των μεταγενεστέρων εποχών είναι παγανιστικής εμπνεύσεως και δεν έχουν καμμία σχέσι με τους αληθινούς αγγέλους. Πράγματι, η Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντική Δύσις έχει ξεφύγει πολύ από την διδασκαλία της Αγίας Γραφής και από την αρχαία χριστιανική παράδοσι όχι μόνον ως προς την απεικόνισι των αγγέλων στην τέχνη, αλλά γενικότερα απ’ όλην την διδασκαλία περί πνευματικών όντων. Αν θέλουμε να καταλάβουμε την αληθινή χριστιανική διδασκαλία για την κατάστασι της ψυχής μετά τον θάνατο, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε καλά το σφάλμα τούτο.

Ο επίσκοπος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ6 (†1867), ένας από τους μεγάλους Πατέρες της εποχής μας, επεσήμανε το σφάλμα αυτό και αφιέρωσε σχεδόν ένα ολόκληρο τόμο από την συλλογή των έργων του για να το αποκαλύψη και παράλληλα να εκθέση την αληθινή Ορθόδοξη διδασκαλία επί του θέματος τούτου[7]. Επικρίνοντας τις απόψεις που περιέχονται σ’ ένα τυπικό Ρωμαιοκαθολικό έργο του 19ου αιώνος, το Λεξικό της Θεολογίας του Αββά Μπερζιέ, ο επίσκοπος Ιγνάτιος αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος του τόμου αυτού (σελ. 185-302) για να καταπολεμήση την «μοντέρνα» ιδέα —που βασίζεται στην φιλοσοφία του Ντεκάρτ του 17ου αιώνα— ότι κάθε τι που βρίσκεται έξω από το υλικό βασίλειο ανήκει αναγκαστικά στο βασίλειο του «αμιγούς πνεύματος». Στην πραγματικότητα η αρχή αυτή τοποθετεί τον άπειρο Θεό στο ίδιο επίπεδο με τα διάφορα πεπερασμένα πνεύματα (αγγέλους, δαίμονες, ψυχές μεταστάντων). Η ιδέα αυτή έχει σήμερα εξαπλωθή υπερβολικά (αν και εκείνοι που την ασπάζονται δεν διακρίνουν τις απώτερες συνέπειές της) και αποτελεί κατά μέγα μέρος την πραγματική αιτία της συγχύσεως που επικρατεί στον σύγχρονο κόσμο ως προς τα «πνευματικά» θέματα. Υπάρχει δηλαδή μεγάλο ενδιαφέρον για ο,τιδήποτε βρίσκεται πέραν του υλικού κόσμου, ενώ συνήθως γίνεται μια ασήμαντη μόνο διάκρισις μεταξύ θείου, αγγελικού, δαιμονικού και του αποτελέσματος ασυνήθιστων ανθρωπίνων δυνάμεων ή ακόμη και αυτής της φαντασίας.

Ο αββάς Μπερζιέ εδίδαξε ότι άγγελοι, δαίμονες και ψυχές μεταστάντων είναι όντα «απολύτως πνευματικά». Επομένως δεν υπόκεινται στους νόμους του χρόνου και του χώρου, μπορούμε να ομιλούμε για την μορφή και την κίνησί τους μόνο μεταφορικά και «έχουν ανάγκη να περιβάλωνται ένα λεπτό σώμα, όταν ο Θεός τους επιτρέπει να ενεργούν ως ενσώματοι»[8]. Ακόμη και μία κατά τα άλλα ενημερωμένη Ρωμαιοκαθολική εργασία του 20ού αιώνος περί του συγχρόνου πνευματισμού επαναλαμβάνει την διδασκαλία αυτή, αναφέροντας επί παραδείγματι ότι τόσο οι άγγελοι όσο και οι δαίμονες «μπορούν να δανεισθούν την ύλη που χρειάζονται (ώστε να είναι ορατοί από τους ανθρώπους) από μία κατώτερη έμψυχη ή άψυχη ουσία»[9]. Οι ίδιοι οι πνευματιστές και αποκρυφιστές έχουν πάρει αυτές τις ιδέες από την σύγχρονη φιλοσοφία.

Ο Αγγλικανός C. S. Lewis, ένας οξυδερκής απολογητής των απόψεων του Χριστιανισμού περί υπερφυσικού, κατακρίνει μεν ορθά την σύγχρονη αντίληψι, ότι ο ουρανός είναι «απλώς μία κατάστασις του νοός», αλλά είναι φανερό ότι είναι ακόμη τουλάχιστον μερικώς προσηλωμένος στην σύγχρονη άποψι ότι «το σώμα, ο τόπος, η κίνησις και ο χρόνος φαίνονται άσχετα προς τις υψηλότερες προσβάσεις της πνευματικής ζωής»[10]. Παρόμοιες απόψεις είναι αποτέλεσμα μιας υπεραπλουστεύσεως της πνευματικής πραγματικότητος, κάτω από την επίδρασι του σύγχρονου υλισμού και οφείλονται στην απώλεια επαφής με την αυθεντική διδασκαλία και με τις πνευματικές εμπειρίες.

Για να κατανοήσουμε την Ορθόδοξο διδασκαλία περί αγγέλων και άλλων πνευμάτων είναι κατ’ αρχήν ανάγκη να λησμονήσουμε την υπεραπλουστευμένη διάκρισι της εποχής μας «ύλη - πνεύμα». Η αλήθεια είναι πιο σύνθετη από την διάκρισι αυτή, αλλά και ταυτόχρονα τόσο απλή, ώστε εκείνοι που είναι ακόμη ικανοί να την πιστεύσουν θα θεωρηθούν προφανώς από τους ευρύτερους κύκλους σαν «αφελώς προσηλωμένοι στο γράμμα». Ο επίσκοπος Ιγνάτιος γράφει (κι’ εμείς τονίζουμε) ότι «όταν ο Θεός ανοίξη τους (πνευματικούς) οφθαλμούς του ανθρώπου, τότε ο άνθρωπος μπορεί να ιδή τα πνεύματα με την πραγματική τους μορφή»[11] και ότι «οι άγγελοι όταν παρουσιάζωνται στους ανθρώπους έχουν ανθρώπινη μορφή»[12]. Γράφει επίσης ότι «είναι φανερό από την Αγία Γραφή ότι η ψυχή έχει την μορφή ανθρωπίνου σώματος, όπως ακριβώς και τα άλλα πνευματικά δημιουργήματα»[13]. Για ν’ αποδείξη αυτό το σημείο αναφέρει πληθώρα πατερικών πηγών.

Ας δούμε λοιπόν κι εμείς μόνοι μας την πατερική διδασκαλία. Ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας στο έργο του περί Αγίου Πνεύματος λέγει ότι «ως προς τας αγγελικάς δυνάμεις η μεν ουσία αυτών είναι πνεύμα αέριον ή ίσως πυρ άυλον... Διά τούτο και ευρίσκονται εις τόπον συγκεκριμμένον και καθίστανται ορατοί διά της εμφανίσεώς των εις τους αξίους υπό την μορφήν των ιδικών των σωμάτων». Επίσης ότι «διά τους αγγέλους πιστεύεται ότι έκαστος εξ αυτών ευρίσκεται εις ένα ωρισμένον τόπον, διότι ο άγγελος ο οποίος επαρουσιάσθη εις τον Κορνήλιον δεν ευρίσκετο ταυτοχρόνως και δίπλα εις τον Φίλιππον[14], ενώ εκείνος ο οποίος συνωμίλει μετά του Ζαχαρίου εις το θυσιαστήριον[15], δεν ευρίσκετο συγχρόνως και εις την θέσιν του εις τον ουρανόν»[16].
Ομοίως ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος διδάσκει: «Εκείνοι είναι μετά την Τριάδα δεύτερα φώτα μετά δόξης βασιλικής, άγγελοι λαμπροί και άμορφοι, οι οποίοι περιστοιχίζουν τον μεγάλον θρόνον και επειδή είναι νόες ταχυκίνητοι, φλόγα και πνεύματα θεϊκά, ίπτανται γοργώς εις τον αιθέρα»[17].

Έτσι λοιπόν ενώ οι άγγελοι είναι πνεύματα και πυρός φλόγα[18] και ενοικούν σ’ ένα βασίλειο όπου δεν ισχύουν οι ανθρώπινοι νόμοι του χρόνου και του χώρου, εν τούτοις περιορίζονται κι αυτοί από τον χώρο και τον χρόνο και δρουν κατά ένα τέτοιο «υλικό» (ας πούμε) τρόπο, ώστε ωρισμένοι Πατέρες να μη διστάζουν να αναφέρωνται στα «αέρια σώματα» των αγγέλων.

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ανακεφαλαιώνοντας κατά τον Η’ αιώνα την διδασκαλία των προ αυτού Πατέρων γράφει: «Εν τούτοις ο άγγελος λέγεται ασώματος και άυλος όταν συγκρίνεται με μας, γιατί κάθε τι που συγκρίνεται με τον Θεό, τον μόνον ασύγκριτο, βρίσκεται παχύ και υλικό. Πραγματικά άυλο και ασώματο είναι μόνον το θείον». Επίσης διδάσκει: «Οι άγγελοι είναι περιγραπτοί, γιατί όταν βρίσκωνται στον ουρανό δεν βρίσκονται στη γη και όταν στέλνωνται από τον Θεό στη γη δεν μένουν στον ουρανό. Εν τούτοις δεν περιορίζονται από τείχη και πόρτες και κλειδαριές και σφραγίσματα, γιατί δεν έχουν όρια. Βέβαια λέγω ότι δεν έχουν όρια, γιατί δεν φανερώνονται όπως ακριβώς είναι στους αξίους και σ’ αυτούς που θα θελήση ο Θεός να φανερωθούν, αλλά μετασχηματισμένοι, όπως δηλαδή μπορούν να τους δουν αυτοί που τους βλέπουν»[19].

Βεβαίως όταν ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι οι άγγελοι «δεν φανερώνονται όπως ακριβώς είναι», δεν αντιφάσκει προς τον Μέγα Βασίλειο, που διδάσκει ότι οι άγγελοι εμφανίζονται «υπό την μορφήν των ιδικών των σωμάτων». Και οι δύο αυτές διατυπώσεις αντικατοπτρίζουν την αλήθεια, όπως τούτο γίνεται καθαρά αντιληπτό από τις πολυάριθμες εμφανίσεις αγγέλων που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη. Έτσι ο Αρχάγγελος Ραφαήλ συνταξίδευε με τον Τωβία επί πολλές εβδομάδες, δίχως να κινήση έστω και μία φορά την υποψία ότι δεν ήταν άνθρωπος. Όταν δε τελικά με δική του πρωτοβουλία αποκαλύφθηκε, είπε: Πάσας τας ημέρας ωπτανόμην υμίν και ουκ έφαγον ουδ’ έπιον αλλά όρασιν υμείς εθεωρείτε[20].

Επίσης οι τρεις άγγελοι που παρουσιάσθηκαν στον Αβραάμ, έδωσαν την εντύπωσι ότι έτρωγαν και εξελήφθησαν ως άνθρωποι[21]. Ομοίως ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, στις Κατηχήσεις του, μας πληροφορεί για τον άγγελο που εμφανίστηκε στον Δανιήλ και λέγει ότι, όταν ο Δανιήλ αντίκρυσε τον Γαβριήλ «κατετρόμαξεν και έβαλε το πρόσωπόν του εις την γην και μέχρις ότου ο άγγελος λάβη μορφήν ανθρωπίνην δεν ετόλμα να απαντήση»[22]. Αλλά στο βιβλίο του Δανιήλ[23] διαβάζουμε επίσης ότι ο άγγελος ακόμη και κατά την πρώτη του απαστράπτουσα παρουσία είχε την μορφή ανθρώπου, με την διαφορά ότι η παρουσία αυτή είχε τέτοια λαμπρότητα (το πρόσωπον αυτού ωσεί όρασις αστραπής και οι οφθαλμοί αυτού ωσεί λαμπάδες πυρός και οι βραχίονες αυτού και τα σκέλη ως όρασις χαλκού στίλβοντος) ώστε να μην μπορούν να την αντέξουν τα ανθρώπινα μάτια. Συνεπώς η εξωτερική εμφάνισις των αγγέλων είναι όμοια μ’ εκείνη των ανθρώπων. Αλλ’ επειδή το αγγελικό «σώμα» δεν είναι υλικό και το αντίκρυσμα και μόνο της φλογερής και λαμπρής όψης του αρκεί για να κατακεραυνώση οποιονδήποτε άνθρωπο που βρίσκεται ακόμη στο σαρκίο του, η εμφάνισις αυτή πρέπει αναγκαστικά να προσαρμόζεται στην αντοχή της οράσεως των ανθρώπων, ώστε να φαίνεται λιγότερο λαμπρή και να προκαλή μικρότερο δέος απ’ ότι στην πραγματικότητα.

Για την ανθρώπινη ψυχή ο ιερός Αυγουστίνος διδάσκει ότι, όταν αυτή αποχωρισθή από το σώμα, «ο άνθρωπος αν και ευρίσκεται σε μία καθαρώς πνευματική κατάστασι και όχι σωματική, βλέπει τον εαυτόν του τόσον όμοιο προς το σώμα του, ώστε να μη μπορή να διακρίνη την παραμικρή διαφορά»[24]. Η αλήθεια αυτή έχει επιβεβαιωθή πλήρως στην εποχή μας, με τις προσωπικές εμπειρίες χιλιάδων ίσως αρτιθανών ανθρώπων που επανέκαμψαν στην ζωή.

Όταν όμως μιλούμε για τα σώματα των αγγέλων και των άλλων πνευμάτων, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην αποδίδουμε σ’ αυτά οποιαδήποτε χονδροειδή υλικά χαρακτηριστικά. Τελικά ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διδάσκει ότι «μόνο ο Δημιουργός γνωρίζει την μορφή και τον χαρακτήρα της ουσίας των αγγέλων»[25]. Στην Δύσι ο ιερός Αυγουστίνος έγραφε ότι είναι το ίδιο το να μιλούμε περί «αερίων σωμάτων» των δαιμόνων και άλλων πνευμάτων, ή το να αποκαλούμε όλα αυτά απλώς «ασώματα»[26].

Ο επίσκοπος Ιγνάτιος επέδειξε ίσως έναν κάπως υπερβολικό ζήλο, στην προσπάθειά του να εξηγήση την φύσι των αγγελικών «σωμάτων» με βάσι τις επιστημονικές γνώσεις του 19ου αιώνα περί των αερίων. Γι’ αυτό επήλθε μία μικρή διαφωνία μεταξύ αυτού και του αγίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, που έκρινε αναγκαίο να τονίση την απεριόριστη φύσι των πνευμάτων, (που δεν αποτελούνται βέβαια από μόρια χημικών στοιχείων, όπως συμβαίνει μ’ όλα τα αέρια). Πάνω στο βασικό όμως σημείο —«το λεπτό περίβλημα» που έχουν όλα τα πνευματικά όντα— ήταν και αυτός σύμφωνος με τον επίσκοπο Ιγνάτιο[27]. Ίσως κάποια παρόμοια παρεξήγησι για ένα δευτερεύον σημείο ή για κάποιο ζήτημα ορολογίας να ήταν και η αιτία για την διαμάχη που ξέσπασε στην Δύσι κατά τον 5ο αιώνα, όταν ο Λατίνος Πατέρας άγιος Φαύστος του Λερίν εδίδαξε το ίδιο δόγμα για την σχετική «υλικότητα» της ψυχής, βασισμένος στην διδασκαλία των Πατέρων της Ανατολικής Εκκλησίας.

Αν ο ακριβής χαρακτήρας της φύσεως των αγγέλων είναι γνωστός μόνο στον Θεό, η γνώσις της δράσεως των αγγέλων (τουλάχιστον σ’ αυτόν τον κόσμο) είναι προσιτή στον καθένα, επειδή υπάρχουν γι’ αυτήν πολλές μαρτυρίες τόσο στην Αγία Γραφή και στα Πατερικά κείμενα, όσο και στους βίους των αγίων. Για να κατανοήσουμε πλήρως τις οράσεις που παρουσιάζονται σ’ αυτούς που πεθαίνουν, θα πρέπη να γνωρίζουμε ιδιαιτέρως πώς εμφανίζονται οι πεπτωκότες άγγελοι (δαίμονες). Οι αληθινοί άγγελοι εμφανίζονται πάντοτε με την μορφή τους (λιγότερο όμως λαμπρή απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα) και ενεργούν αποκλειστικά με τον σκοπό να εκτελέσουν το θέλημα και τις εντολές του Θεού. Αντίθετα, οι πεπτωκότες άγγελοι, αν και κάπου-κάπου εμφανίζονται κι αυτοί με την πραγματική μορφή τους (που ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ την περιέγραψε από προσωπική του πείρα σαν «φρικτή»), συνήθως παίρνουν διάφορες άλλες μορφές και ενεργούν πολυάριθμα «σημεία», με τις δυνάμεις που έχουν σαν υποτελείς του άρχοντος της εξουσίας του αέρος[28]. Η ιδιαίτερη διαμονή τους είναι ο αέρας και το κύριο έργο τους είναι να πειράζουν και να εκφοβίζουν τους ανθρώπους, ώστε να τους οδηγήσουν μαζί τους στην απώλεια. Ο αγώνας των Χριστιανών κατευθύνεται ακριβώς εναντίον των δαιμόνων: Ότι ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις[29].

Ο ιερός Αυγουστίνος στο κάπως άγνωστο δοκίμιό του Η Μαντεία των Δαιμόνων, που έγραψε όταν ζητήθηκε να εξηγήση μερικές από τις πολλές δαιμονικές οράσεις στον αρχαίο παγανιστικό κόσμο, δίνει μια καλή γενική εικόνα της δραστηριότητος των πνευματικών αυτών όντων. «Η φύσις των δαιμόνων είναι τέτοια, ώστε η ικανότητα αντιλήψεως των αισθήσεων που διαθέτουν τα αέρια σώματά τους υπερβαίνει την αντίστοιχη ικανότητα των γηίνων σωμάτων. Ως προς την ταχύτητα δε, λόγω της μεγαλυτέρας κινητικότητας αυτών των σωμάτων, υπερτερούν οι δαίμονες ασύγκριτα σε σχέσι όχι μόνο προς τις κινήσεις των ανθρώπων και των θηρίων, αλλά και προς αυτό το πέταγμα των πτηνών. Συνεπώς οι δαίμονες με το να διαθέτουν αυτές τις ικανότητες, που οφείλονται στις ιδιότητες των αερίων σωμάτων, δηλαδή την οξύτητα στην αντίληψι και την ταχύτητα στις κινήσεις, προβλέπουν και διαλαλούν πολλά πράγματα που έχουν παρατηρήσει πριν από πολύ χρόνο και όταν συμβαίνη τούτο οι άνθρωποι θαυμάζουν, εξ αιτίας της γηίνης βραδείας αντιλήψεώς τους. Οι δαίμονες επίσης, καθ’ όλον αυτόν τον μακρότατο χρόνο υπάρξεώς τους έχουν αποκτήσει μία πολύ μεγαλύτερη πείρα των γεγονότων από αυτήν των ανθρώπων, που η ζωή τους έχει μικρή διάρκεια. Εξ αιτίας λοιπόν αυτών των ιδιοτήτων που διαθέτουν από την φύσι των αερίων σωμάτων τους, οι δαίμονες όχι μόνο προλέγουν πολλά γεγονότα που συμβαίνουν αργότερα, αλλά ενεργούν και πολλά θαυμαστά σημεία».

Πολλά από τα «θαύματα» και τις οράσεις των δαιμόνων περιγράφονται στην μακρά ομιλία του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου, που περιέχεται στον βίο του που συνέγραψε ο Μέγας Αθανάσιος, όπου επίσης γίνεται αναφορά και στα «ελαφρότερα σώματα» των δαιμόνων. Ο βίος επίσης του αγίου Κυπριανού, που υπήρξε πρώην μάγος, περιέχει πολυάριθμες περιγραφές δαιμονικών μεταμορφώσεων και σημείων σύμφωνα με την διήγησι κάποιου που έλαβε ενεργό μέρος σ’ αυτά τα περιστατικά. Στην εβδόμη και ογδόη από τις Διαλέξεις του αγίου Ιωάννου του Κασσιανού, του μεγάλου αυτού Πατέρα της Γαλατίας του 5ου αιώνος που πρώτος μετέφερε πλήρη διδασκαλία του Ανατολικού μοναχισμού στην Δύσι, υπάρχει μία κλασσική περιγραφή της δαιμονικής δραστηριότητας. Ο άγιος Κασσιανός γράφει: «Είναι τόσο το πλήθος των πονηρών πνευμάτων που πληρούν τον εναέριο χώρο, που εκτείνεται μεταξύ ουρανού και γης και στον οποίον αιωρούνται μέσα σε ταραχή και όχι σε αδράνεια, ώστε η Θεία Πρόνοια για δικό μας συμφέρον το απέκρυψε και απομάκρυνε τους δαίμονες από τα βλέμματα των ανθρώπων. Αν δεν γινόταν αυτό, οι άνθρωποι, εξ αιτίας του φόβου των δαιμονικών επιθέσεων ή του φοβερού θεάματος των προσώπων στα οποία μετασχηματίζονται και μεταλλάσσονται αυτόβουλα οι δαίμονες όποτε θελήσουν, θα κατελαμβάνοντο από ανυπόφορο τρόμο και θα ήταν έτοιμοι να καταρρεύσουν...»

Όσο για το γεγονός ότι τα ακάθαρτα πνεύματα κατευθύνονται από τις πονηρότατες δυνάμεις και υπόκεινται σ’ αυτές, το πληροφορούμαστε όχι μόνο από την μαρτυρία της Αγίας Γραφής, που βλέπουμε στην απάντησι του Κυρίου προς τους Φαρισαίους που τον διέβαλαν: Ει εγώ εν Βεελζεβούλ τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλλω τα δαιμόνια[30], αλλά και από τα ευκρινή οράματα και τις πολλαπλές εμπειρίες των αγίων της Εκκλησίας μας.

«Όταν κάποιος αδελφός μας ταξίδευε σ’ αυτήν την έρημο, βρήκε μία σπηλιά μετά το σούρουπο, εστάθμευσε εκεί και θέλησε να κάμη την βραδυνή προσευχή του. Ενώ λοιπόν κατά την συνήθεια έλεγε τους ψαλμούς, πέρασε η ώρα μέχρι που έφθασε περασμένα μεσάνυχτα. Όταν τελείωσε τον κανόνα του, θέλησε ν’ αναπαύση λίγο το καταπονημένο σώμα του και ξάπλωσε. Ξαφνικά άρχισε να βλέπη αναρίθμητες ορδές δαιμόνων που συνέκλιναν απ’ όλες τις κατευθύνσεις. Έρχονταν σ’ ατελείωτες παρατάξεις και μακρυές σειρές, ενώ άλλοι προηγούντο του αρχηγού των και άλλοι ακολουθούσαν πίσω του. Τέλος ήλθε ο άρχοντας που ήταν ψηλότερος απ’ όλους στο ανάστημα και φρικτότερος απ’ όλους στην εμφάνισι. Αφού του έστησαν ένα θρόνο πάνω σ’ ένα υπερυψωμένο βήμα, κάθισε και άρχισε να ερευνά σχολαστικά την δραστηριότητα του κάθε δαίμονα. Εκείνους που είπαν ότι δεν μπόρεσαν να παρασύρουν τους αντιπάλους τους, τους διέταξε με βρισιές και επιπλήξεις να εξαφανισθούν από μπροστά του επειδή ήταν τεμπέληδες και αμελείς και τους κατηγορούσε ότι σπατάλησαν τόσο χρόνο και προσπάθεια χωρίς να καταφέρουν τίποτε. Εκείνους όμως που δήλωσαν ότι παρέσυραν στην αμαρτία αυτούς που τους είχαν ορίσει, τους απέλυσε με μεγάλες τιμές, ενώ όλοι οι παρευρισκόμενοι δαίμονες έδειχναν τον ενθουσιασμό τους και επευφημούσαν, επειδή υπήρξαν πολύ θαρραλέοι πολεμιστές. αυτοί εδοξάσθηκαν για να παραδειγματισθούν όλοι.

Τότε ένα πονηρότατο πνεύμα επροχώρησε μέσα από το πλήθος και ανέφερε με κακεντρεχή χαρά, σαν να επρόκειτο για κάποια περιφανή νίκη, ότι τελικά, μετά από ένα ακατάπαυστο πειρασμικό αγώνα που κράτησε δεκαπέντε χρόνια είχε κατανικήσει ένα περίφημο μοναχό παρασύροντάς τον εκείνη ακριβώς την νύχτα στην πορνεία... Όταν ακούσθηκε η αναφορά αυτή, επεκράτησε αμέσως υπερβολική χαρά σ’ όλο το πλήθος των δαιμόνων κι’ εκείνος απεχώρησε εξυψωμένος από τους μεγάλους επαίνους του άρχοντα του σκότους και στεφανωμένος με δόξα. Καθώς πλησίαζε η αυγή, όλο εκείνο το πλήθος των δαιμόνων εξαφανίσθηκε. Αργότερα ο αδελφός που έγινε μάρτυρας αυτού του θέματος πληροφορήθηκε ότι η αναφορά αυτή σχετικά με τον μοναχό που έπεσε ήταν πράγματι αληθινή»[31].

Στους Ορθοδόξους Χριστιανούς συμβαίνουν τέτοιες εμπειρίες συνεχώς μέχρι και στον αιώνα μας. Οπωσδήποτε δεν πρόκειται για όνειρα ή οπτασίες, αλλ’ αντίθετα για αφυπνιστικές εμπειρίες οράσεως δαιμόνων στην πραγματική τους μορφή, μόνο σ’ εκείνους βέβαια που έχουν ανοιχθή οι πνευματικοί τους οφθαλμοί και μπορούν να βλέπουν αυτά τα όντα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι αόρατα. Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν ίσως λίγοι μόνο Ορθόδοξοι Χριστιανοί «της παλαιάς σχολής» ή «απλοϊκοί», που μπορούσαν να πιστεύσουν ακόμη στην «κατά γράμμα αλήθειαν» αυτών των γεγονότων. Ακόμη και σήμερα ωρισμένοι Ορθόδοξοι δυσκολεύονται να τα παραδεχθούν. τόσο πολύ έχει διεισδύσει η σύγχρονη αντίληψις ότι οι άγγελοι και οι δαίμονες είναι «αμιγή πνεύματα» και δεν ενεργούν κατά τέτοιον «υλικό» τρόπο. Μόνο λόγω της κατά πολύ αυξημένης δραστηριότητας των δαιμόνων κατά τα πρόσφατα χρόνια τα περιστατικά αυτά αρχίζουν για μια φορά ακόμη να φαίνωνται τουλάχιστον εύλογα. Σήμερα επίσης οι πολύ διαδεδομένες «μεταθανάτιες» εμπειρίες έχουν ανοίξει το βασίλειο της μη υλικής πραγματικότητος σε πολλούς από τους κοινούς ανθρώπους, που στο παρελθόν δεν είχαν καμμία επαφή με τον απόκρυφο κόσμο, ενώ η συνεπής και αληθινή εξήγησις του κόσμου αυτού και των όντων του έχει γίνει πλέον μία από τις ανάγκες του καιρού μας. Την εξήγησι αυτή μπορεί να δώση μόνο ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός που διέσωσε την αυθεντική Χριστιανική διδασκαλία μέχρι τις ημέρες μας.


1. Λουκ. ιστ’ 22
2. Ματθ. κη’ 23
3. Μαρκ. ιστ’ 5
4. Λουκ. κδ’ 4
5. Ιωαν. κ’ 12
6. Προσφάτως ανεκηρύχθη άγιος υπό του Πατριαρχείου Ρωσίας.
7. Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, Έργα, τόμ. 3, έκδ. Τουζώφ, Αγία Πετρούπολις, 1883
8. ένθ. αν., σελ. 195
9. Simon Α. Blackmore, Spititism: Facts and Frauds, Benziger Brothers, New York, 1924, σελ. 522
10. C.S. Lewis, Miracles, The Macmillan Co, New York, 1967, σελ. 164-5
11. Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, Έργα, τόμ. 3, σελ. 216
12. ένθ. αν., σελ. 227
13. ένθ. αν. σελ. 233
14. Πράξ. ι’ 3, η’ 26
15. Λουκ. α’ ΙΙ
16. Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Περί του Αγίου Πνεύματος, κεφ. 16 & 23.
17. Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Περί Νοερών ουσιών, Έπη δογματικά 7
18. Ψαλμ. ργ’ 4, Εβρ. α’ 7
19. Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού, «Περί αγγέλων», Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως, κεφ. Β. (3) 17
20. Τωβ. ιβ’ 19
21. Γέν., κεφ. ιη’ - ιθ’
22. Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατηχήσεις, Θ’, α’
23. Δαν., κεφ. ι’
24. Ιερού Αυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, βιβλ. XXI, 10
25. βλ. Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν.
26. βλ. Ιερού Αυγουστίνου, ένθ. αν.
27. π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, Οι δρόμοι της Ρωσικής Θεολογίας, εις την Ρωσικήν, Παρίσι, 1937, σελ. 394-5.
28. Εφεσ. β’ 2
29. Εφεσ. ς’ 12.
30. Ματθ. ιβ’. 27
31. Αββά Κασσιανού, Διαλέξεις, VII, 12, 16

------------------------------------------------------------------
ΠΗΓΗ: “ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ”
ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΙΣ
ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ – ΤΕΥΧΗ 12-13

πηγή ψηφιακού κειμένου: impantokratoros

Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2016

Οι κυριότερες εντολές του Ευαγγελίου


(Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου)

1. Κάθε χριστιανός ὀφείλει ν᾽ ἀγαπᾶ τό Θεό. Ὀφείλεις ν᾽ ἀγαπᾶς τόν Κύριο καί Θεό σου μ᾽ ὅλη σου τήν καρδιά καί μ᾽ ὅλη σου τήν ψυχή καί μ᾽ ὅλο σου τό νοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη καί μεγάλη ἐντολή (Ματθ. 22, 37).

Ἄν μ᾽ ἀγαπᾶτε, τηρῆστε τίς ἐντολές μου (Ἰω. 14, 15).

Ὅποιος ἐγκολπώθηκε τίς ἐντολές μου καί τίς ἐκτελεῖ, ἐκεῖνος εἶναι πού μ᾽ ἀγαπᾶ. Καί ὅποιος ἀγαπᾶ ἐμένα, θ᾽ ἀγαπηθεῖ ἀπό τόν Πατέρα μου καί θά τόν ἀγαπήσω κι ἐγώ καί θά φανερώσω μέσα του μυστικά τόν ἑαυτό μου (Ἰω. 14, 21).

Ὅποιος δέν μ᾽ ἀγαπᾶ, δέν τηρεῖ τίς ἐντολές μου (Ἰω. 14, 24).

Ἀγαπᾶτε τό Χριστό, ἄν καί δέν τόν ἔχετε γνωρίσει (Α΄ Πέτρ. 1, 8).

Ὅποιος ἀγαπᾶ τόν Πατέρα, ἀγαπᾶ καί τόν Υἱό, πού γεννήθηκε ἀπό τόν Πατέρα (Α′ Ἰω. 5, 1).


2. Κάθε χριστιανός ὀφείλει ν᾽ ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό του (τόν συνάνθρωπό του).

Δεύτερη ἐντολή, ὅμοια μέ τήν πρώτη, εἶναι τό ν᾽ ἀγαπήσεις τόν συνάνθρωπό σου ὅπως ἀγαπᾶς τόν ἑαυτό σου (Ματθ. 22, 39).

Σᾶς δίνω μιά νέα ἐντολή: Ν᾽ ἀγαπᾶτε ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ὅπως σᾶς ἀγάπησα ἐγώ, ἔτσι ν᾽ ἀγαπᾶτε κι ἐσεῖς ὁ ἕνας τόν ἄλλον (Ἰω. 13, 34).

Ἀπ᾽ αὐτό τό γνώρισμα θά μάθουν ὅλοι οἱ ἄπιστοι πώς εἶστε μαθητές μου, ἄν δηλαδή ἔχετε ἀγάπη μεταξύ σας (Ἰω. 13, 35).

Χρέος ἄλλο νά μήν ἀφήνετε σέ κανένα, ἐκτός ἀπό τήν ἀγάπη πού ὀφείλετε ὁ ἕνας στόν ἄλλον. Ἐπειδή ἐκεῖνος πού ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό του, ἔχει ἐκπληρώσει ὅλο τό νόμο τοῦ Θεοῦ. Κι αὐτό, γιατί τό «μή μοιχεύσεις», «μή φονεύσεις», «μήν κλέψεις», [«μήν ψευδομαρτυρήσεις»], «μήν ἐπιθυμήσεις», κι ὅλες οἱ ἄλλες ἐντολές, σ᾽ αὐτή τήν ἐντολή συνοψίζονται καί περιλαμβάνονται: Στό ν᾽ ἀγαπήσεις τόν συνάνθρωπό σου σάν τόν ἑαυτό σου (Ρωμ. 13, 8-9).

Ἀγαπῆστε μέ καθαρή καρδιά ὁ ἕνας τόν ἄλλον (Α΄ Πέτρ. 1, 22).

Νά ἀγαπᾶτε τούς ἀδελφούς σας (Α΄ Πέτρ. 2, 17).

Ἄν τόσο πολύ μᾶς ἀγάπησε ὁ Θεός, ὀφείλουμε κι ἐμεῖς νά ἀγαποῦμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον (Α’ Ἰω. 4, 11).

Ὅποιος δέν ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό του, αὐτός βρίσκεται σέ κατάσταση πνευματικοῦ θανάτου (Α’ Ἰω. 23, 14).

Νά πῶς μάθαμε τί εἶναι ἀγάπη: Ὅπως ὁ Χριστός πρόσφερε τή ζωή Του στό θάνατο γιά χάρη μας, ἔτσι κι ἐμεῖς ὀφείλουμε νά προσφέρουμε καί τή ζωή μας ἀκόμη γιά τούς ἀδελφούς μας (Α΄ Ἰω. 3, 16).

Παιδιά μου, ἄς μήν ἀγαποῦμε μέ τά λόγια μόνο καί μέ τή γλώσσα, ἀλλά ἔμπρακτα καί ἀληθινά (Α΄ Ἰω. 3, 18).

Ὅποιος ἀγαπᾶ τό Θεό, αὐτός ἀγαπᾶ καί τόν ἀδελφό του (Α΄ Ἰω. 4, 21).


3. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μήν ἔχουν διαμάχες οὔτε νά νιώθουν μνησκακία καί μίσος κατά τῶν ἀδελφῶν τους, ἀλλά κι ἄν ἀκόμα παρεξηγηθοῦν μεταξύ τους, ὀφείλουν γρήγορα νά συμφιλιωθοῦν.

Ὅποιος χριστιανός ὀργίζεται ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ του χωρίς εὔλογη ἀφορμή, εἶναι ὑπόδικος στό τοπικό δικαστήριο. Καί ὅποιος πεῖ τόν ἀδελφό του «ρακά», δηλαδή «ἀνόητε», εἶναι ὑπόδικος στό ἀνώτατο δικαστήριο. Καί ὅποιος πεῖ τόν ἀδελφό του «βλάκα», αὐτός θά καταδικαστεῖ στή φωτιά τῆς κολάσεως (Ματθ. 5, 22).

Ἄν πᾶς στήν ἐκκλησία γιά νά δώσεις κάποια προσφορά, καί ἐκεῖ θυμηθεῖς ὅτι ὁ ἀδελφός σου εἶναι λυπημένος μαζί σου, ἄφησε ἐκεῖ, μπροστά στήν Ἐκκλησία, τήν προσφορά σου, πήγαινε νά συμφιλιωθεῖς πρῶτα μέ τόν ἀδελφό σου καί ὕστερα ἔλα νά προσφέρεις τό δῶρο σου (Ματθ. 5, 23-24).

Κοίταξε νά συμφιλιωθεῖς γρήγορα μέ τόν ἀδελφό σου μέ τόν ὁποῖο βρίσκεται σέ ἀντιδικία, ὅσο ἀκόμα εἶστε στή στράτα τῆς ἐδῶ ζωῆς (Ματθ. 5, 25).

Ὅποιος νομίζει πώς μπορεῖ νά εἶναι φιλόνικος, ἄς ξέρει πώς οὔτε ἐγώ οὔτε οἱ Ἐκκλησίες τοῦ Θεοῦ ἔχουν τέτοια συνήθεια, δηλαδή νά φιλονικοῦμε (Α’ Κορ. 11, 16).

Ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ δέν πρέπει νά φιλονικεῖ, ἀλλά πρέπει νά εἶναι ἤπιος ἀπέναντι σέ ὅλους, διδακτικός, ἀνεξίκακος (Β’ Τιμ. 2, 24).

Ἡ δύση τοῦ ἡλίου νά μή σᾶς βρίσκει ποτέ ὀργισμένους (Ἐφεσ. 4, 26).

Ὅποιος μισεῖ τόν ἀδελφό του βρίσκεται στό σκοτάδι, καί πορεύεται μέσα στό σκοτάδι, καί ποῦ πάει δέν ξέρει, γιατί τό σκοτάδι ἔχει τυφλώσει τά μάτια του (Α’ Ἰω. 2, 11).

Καθένας πού μισεῖ τόν ἀδελφό του εἶναι φονιάς. Καί ξέρετε πώς κανένας φονιάς δέν ἔχει συμμετοχή στήν αἰώνια ζωή (Α’ Ἰω. 3, 15).


4. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μή βλέπουν μέ περιέργεια καί ἐπιθυμία.

Ἐγώ σᾶς λέω ὅτι κάθε ἄνθρωπος πού βλέπει γυναίκα μέ πονηρή ἐπιθυμία, ἔχει ἤδη σχεδόν διαπράξει μοιχεία μ᾽ αὐτή μέσα στήν καρδιά του (Ματθ. 5, 28).

Ὅλα ὅσα ἀνήκουν στόν κόσμο – οἱ ἁμαρτωλές ἐγωϊστικές ἐπιθυμίες, ἡ λαχτάρα ν᾽ ἀποκτήσουμε ὅ, τι βλέπουν τά μάτια μας καί ἡ ὑπεροψία ἀπό τήν κατοχή τοῦ πλούτου – δέν προέρχονται ἀπό τό Θεό Πατέρα, ἀλλ᾽ ἀπό τόν ἁμαρτωλό κόσμο. Ὁ κόσμος ὅμως περνᾶ καί χάνεται. Καί μαζί του χάνονται ὅλα ὅσα ἐπιθυμοῦν νά κατέχουν οἱ ἄνθρωποι. Ἐκεῖνος ὅμως πού ἐκτελεῖ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, θά ζήσει αἰώνια (Α’ Ἰω. 2, 16-17).


5. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μήν ὁρκίζονται, οὔτε ἀληθινά οὔτε στά ψέματα.

Ἐγώ σᾶς λέω νά μήν ὁρκίζεστε καθόλου. Οὔτε στόν οὐρανό, γιατί εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ. Οὔτε στή γῆ, γιατί εἶναι τό σκαμνί ὅπου πατοῦν τά πόδια του. Οὔτε στά Ἱεροσόλυμα, γιατί εἶναι ἡ πόλη τοῦ Θεοῦ, τοῦ μεγάλου βασιλιά. Οὔτε στό κεφάλι σας νά ὁρκιστεῖτε, γιατί δέν μπορεῖτε νά κάνετε οὔτε μιά τρίχα του ἄσπρη ἤ μαύρη. Ὁ λόγος σας ἄς εἶναι ἁπλά «ναί» καί «ὄχι». Ὅ,τι περισσότερο πεῖτε ἀπό τό «ναί» καί τό «ὄχι», προέρχεται ἀπό τόν πονηρό διάβολο (Ματθ. 5, 34-37).

Προπαντός, ἀδελφοί μου, νά μήν ὁρκίζεστε οὔτε στόν οὐρανό οὔτε στή γῆ οὔτε πουθενά ἀλλοῦ. Ἀλλ᾽ ἄς εἶναι τό «ναί» σας πραγματικό «ναί» καί τό «ὄχι» σας πραγματικό «ὄχι», γιά νά μή βρεθεῖτε κατηγορούμενοι στήν τελική κρίση (ἤ καί γιά νά μήν πέσετε σέ ὑποκρισία καί ψευδολογία) (Ἰακ. 5, 12).


6. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μήν εἶναι ἐκδικητικοί, οὔτε ν᾽ ἀνταποδίδουν κακό στό κακό.

Ἐγώ σᾶς λέω νά μήν ἀντιστέκεστε στόν κακό ἄνθρωπο. Ἀλλ᾽ ἄν κάποιος σέ χτυπήσει στό ἕνα μάγουλο, ἐσύ γύρισέ του καί τό ἄλλο γιά νά στό χτυπήσει κι αὐτό (Ματθ. 5, 39).

Ἄν κάποιος θελήσει νά σέ πάρει ἀγγαρεία γιά ἕνα χιλιόμετρο, ἐσύ πήγαινε μαζί του δύο (Ματθ. 5, 41).

Νά προσεύχεστε γιά κείνους πού σᾶς καταριοῦνται, νά εὐεργετεῖτε ἐκείνους πού σᾶς μισοῦν, καί νά παρακαλεῖτε τό Θεό γιά κείνους πού σᾶς πειράζουν καί σᾶς καταδιώκουν (Ματθ. 5, 44).

Ἄν κάποιος σᾶς κάνει κακό, μήν τοῦ τό ἀνταποδίδετε. (Ρωμ. 12, 17).

Μή ζητᾶτε, ἀδελφοί, νά ὑπερασπίζετε μέ ἐκδικήσεις τόν ἑαυτό σας, ἀλλά δώσετε τόπο στήν ὀργή τοῦ Θεοῦ,πού θά ἔρθει καί θά πάρει ἐκδίκηση στήν ὥρα τῆς κρίσεως (Ρωμ. 12, 19).

Ἄν πεινᾶ ὁ ἐχθρός σου, δίνε του νά τρώει. Ἄν διψᾶ, δίνε του νά πίνει (Ρωμ. 12, 20).

Μήν ἀφήνεις νά σέ νικήσει τό κακό, ἀλλά νά νικᾶς τό κακό μέ τήν καλή σου διαγωγή (Ρωμ. 12, 21).

Νά μήν ἀντιδρᾶτε στό κακό μέ κακό καί στή βρισιά μέ βρισιά, ἀλλά τό ἀντίθετο. Στίς βρισιές δηλαδή νά ἀντιδρᾶτε μέ εὐλογίες (Α’ Πετρ. 3, 9).
Ἀγαπητέ, νά μήν παίρνεις γιά πρότυπο τό κακό, ἀλλά τό καλό. Ὅποιος κάνει τό καλό εἶναι παιδί τοῦ Θεοῦ. Ὅποιος κάνει τό κακό δέν ἔχει γνωρίσει τό Θεό (Γ’ Ἰω. 11).


7. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μήν πηγαίνουν διόλου σέ δικαστήρια γιά τήν ἐπίλυση τῶν διαφορῶν τους. Ἄν ὅμως κάποτε παραστεῖ σχετική ἀνάγκη, ἄς προτιμήσουν νά βάλουν κριτή στή διαφορά τους ἕναν ἄνθρωπο τῆς Ἐκκλησίας, παρά νά καταφύγουν στά κοσμικά δικαστήρια.

Ἄν κάποιος θέλει νά σέ πάει στό δικαστήριο γιά νά σοῦ πάρει τό σακάκι, ἄφησέ του καί τό πανωφόρι (Ματθ. 5, 40).

Καί μόνο τό γεγονός, ἀδελφοί, ὅτι ἔχετε δίκες μεταξύ σας, ἀποτελεῖ ἤδη πλήρη ἀποτυχία σας. Ἄς προτιμᾶτε νά εἶστε οἱ ἀδικημένοι καί ζημιωμένοι, παρά ν᾽ ἀδικεῖτε καί νά ζημιώνετε τούς ἄλλους, καί μάλιστα τούς ἀδελφούς σας χριστιανούς. Ἤ μήπως δέν ξέρετε ὅτι ἄνθρωποι ἄδικοι δέν θά κληροομήσουν τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ; Μήν ἔχετε αὐταπάτες: Στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν ἔχουν θέση οὔτε πόρνοι οὔτε φιλάργυροι οὔτε μοιχοί οὔτε θηλυπρεπεῖς οὔτε σοδομίτες οὔτε κλέφτες οὔτε πλεονέκτες οὔτε μέθυσοι οὔτε κατήγοροι οὔτε ἅρπαγες (Α’ Κορ. 6, 7-9).

Ὅταν κάποιος ἔχει μιά διαφορά μ᾽ ἕναν ἄλλο χριστιανό, πῶς τολμᾶ νά καταφεύγει στήν κρίση τῶν ἄδικων κοσμικῶν δικαστῶν καί ὄχι στήν κρίση καί τή διαιτησία τῶν μελῶν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας κοινότητας; (Α’ Κορ. 6, 1).


8. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μήν κατακρίνουν.

Μήν κατακρίνετε τούς ἄλλους, γιά νά μήν κατακριθεῖτε κι ἐσεῖς ἀπό τό Θεό. Μέ τό κριτήριο πού κρίνετε θά κριθεῖτε, καί μέ τό μέτρο πού μετρᾶτε θά μετρηθεῖτε. Γιατί βλέπεις τό σκουπιδάκι πού εἶναι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου καί δέ νιώθεις ὁλόκληρο δοκάρι πού εἶναι στό δικό σου μάτι; (Ματθ. 7, 1-3).

Ἔνοχος καί ἀνυπολόγητος εἶσαι, ἄνθρωπέ μου, ἐσύ πού γίνεσαι κριτής τῶν ἄλλων. Γιατί, κρίνοντας τόν ἄλλο, καταδικάζεις τόν ἴδιο τόν ἑαυτό σου, ἀφοῦ κι ἐσύ κάνεις τά ἴδια κακά πού κάνει ἐκεῖνος (Ρωμ. 2, 1).

Μήν κάνετε, ἀδελφοί, καμιά κρίση πρίν ἀπό τόν καιρό τῆς δευτέρας παρουσίας τοῦ Κυρίου. Ἐκεῖνος θά ρίξει τότε φῶς σέ ὅσα ἔργα εἶναι τώρα κρυμμένα στό σκοτάδι, καί θά φανερώσει τούς κρυφούς λογισμούς τῶν καρδιῶν τῶν ἀνθρώπων (Α’ Κορ. 4, 5).

Μήν κακολογεῖτε καί κατηγορεῖτε ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ἀδελφοί. Ὅποιος κατηγορεῖ ἤ κατακρίνει τόν ἀδελφό του, κατηγορεῖ καί κατακρίνει τόν ἴδιο τό νόμο τοῦ Θεοῦ. Κι ὅταν κρίνεις τό νόμο τοῦ Θεοῦ, δέν εἶσαι τηρητής καί ὑποκείμενος στό νόμο, ἀλλά κριτής καί ἀνώτερός του. Ἕνας εἶναι ὁ νομοθέτης καί ὁ κριτής, ὁ Χριστός, πού ἔχει τή δύναμη νά σώσει τόν ἄνθρωπο ἤ νά τόν κολάσει. Ἐνῶ ἐσύ ποιός εἶσαι πού κρίνεις τόν ἄλλο; (Ἰακ. 4, 11-12).


9. Ἄν οἱ χριστιανοί δέν συγχωροῦν τά σφάλματα τῶν ἀδελφῶν τους, οὔτε ὁ Θεός θά συγχωρήσει τά δικά τους σφάλματα.

Ἄν ἐσεῖς συγχωρήσετε τά σφάλματα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, θά συγχωρήσει καί τά δικά σας σφάλματα ὁ ἐπουράνιος Πατέρας σας. Ἄν ὅμως δέν συγχωρήσετε τά σφάλματα τῶν ἄλλων, οὔτε τά δικά σας σφάλματα θά συγχωρήσει ὁ ἐπουράνιος Πατέρας (Ματθ. 6, 14-15).

Οὐράνιε Πατέρα, χάρισέ μας τά χρέη τῶν ἁμαρτιῶν μας, καθώς κι ἐμεῖς τά χαρίζουμε στούς δικούς μας ὀφειλέτες (ὅσους μᾶς ἔχουν ἀδικήσει) (Ματθ. 6, 12).

«Κακέ δοῦλε, σοῦ χάρισα ὅλο σου τό χρέος, δέκα χιλιάδες τάλαντα (ὑπέρογκο ποσό), ἐπειδή μέ παρακάλεσες. Δέν ἔπρεπε κι ἐσύ νά σπλαχνιστεῖς τό σύνδουλό σου, ὅπως ἐγώ σπλαχνίστηκα ἐσένα, καί νά τοῦ χαρίσεις τά ἑκατό δηνάρια (ἀσήμαντο ποσό) πού σοῦ χρωστοῦσε;» Καί ὀργίστηκε ὁ Κύριος του καί παρέδωσε τό δοῦλο ἐκεῖνο στούς βασανιστές, ὥσπου νά ξεπληρώσει ὅλο του τό χρέος. Ἔτσι θά κάνει καί σέ σᾶς ὁ οὐράνιος Πατέρας μου, ἄν δέν συγχωρήσετε μ᾽ ὅλη σας τήν καρδιά τά σφάλματα τῶν ἀδελφῶν σας (Ματθ. 18, 32-35).

Ὅταν στέκεστε νά προσευχηθεῖτε, νά συγχωρεῖτε ὅποιο παράπονο ἤ λύπη ἔχετε ἐναντίον κάποιου ἀδελφοῦ σας, γιά νά συγχωρήσει καί ὁ οὐράνιος Πατέρας σας τά δικά σας σφάλματα (Μάρκ. 11, 25).

Ἄν ὁ ἀδελφός σου σοῦ κάνει κακό, ἐπιτίμησέ τον. Κι ἄν μετανοήσει, συγχώρεσέ τον. Ἀλλά κι ἄν ἑφτά φορές τή μέρα σοῦ κάνει κακό, κι ἔρθει ἄλλες τόσες καί σοῦ πεῖ «μετανοῶ», συγχώρεσέ τον (Λουκ. 17, 3-4).


10. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά κάνουν ἐλεημοσύνες, ἀλλά καί νά προσεύχονται καί νά νηστέυουν, ὄχι ὅμως ὑποκριτικά, γιά νά τούς δοξάσουν δηλαδή καί νά τούς ἐπαινέσουν οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά μόνο γιά τό Θεό.

Προσέχετε νά μήν κάνετε τήν ἐλεημοσύνη σας μπροστά στούς ἀνθρώπους, γιά νά σᾶς βλέπουν καί νά σᾶς θαυμάζουν. Ἀλλιῶς, μήν περιμένετε ἀνταμοιβή ἀπό τόν οὐράνιο Πατέρα σας. Ὅταν λοιπόν ἐσύ κάνεις ἐλεημοσύνη, κάνε την τόσο κρυφά, πού τό ἀριστερό σου χέρι νά μήν ξέρει τί κάνει τό δεξί (Ματθ. 6, 1 καί 3).

Ὅταν προσεύχεσαι χριστιανέ, νά μήν εἶσαι σάν τούς ὑποκριτές, πού τούς ἀρέσει νά στέκονται καί νά προσεύχονται ἐπιδεικτικά στίς ἐκκλησίες καί στά σταυροδρόμια, γιά νά δείξουν στούς ἀνθρώπους ὅτι προσεύχονται. Σᾶς βεβαιώνω πώς αὐτή εἶναι ὅλη ἡ ἀνταμοιβή τους. Ἐσύ, ἀντίθετα, ὅταν προσεύχεσαι, μπές στόν πιό ἀπόκρυφο χῶρο σου (δηλαδή τήν καρδιά), κλεῖσε τή πόρτα (δηλαδή τίς αἰσθήσεις) καί προσευχήσου μυστικά στόν κρυμένο καί ἀόρατο Πατέρα σου. Κι Ἐκεῖνος, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις, θά σέ ἀνταμείψει φανερά (Ματθ. 6, 5-6).

Ὅταν νηστεύετε, νά μή γίνεστε σκυθρωποί, ὅπως οἱ ὑποκριτές, πού ἀλλοιώνουν κατάλληλα τήν ὄψη τους γιά νά δείξουν στούς ἀνθρώπους ὅτι νηστεύουν. Σᾶς βεβαιώνω πώς αὐτοί παίρνουν ἐδῶ μόνο τήν ἀμοιβή τους, ἀπό τόν ἔπαινο τῶν ἀνθρώπων. Ἐσύ ἀντίθετα, ὅταν νηστεύεις, περιποιήσου τά μαλλιά σου καί νίψε τό πρόσωπό σου, γιά νά μή δείξεις στούς ἀνθρώπους τή νηστεία σου, ἀλλά μόνο στό Θεό καί Πατέρα σου, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις. Καί ὁ Πατέρας σου, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις, θά σοῦ τό ἀνταποδώσει φανερά (Ματθ. 6, 16-18).


11. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά φροντίζουν γιά τήν ἀπόκτηση ὄχι ἐπίγειων ἀλλά οὐράνιων θησαυρῶν. Καί οἱ πλούσιοι οφείλουν νά κλαῖνε καί νά θρηνοῦν γιά τά πλούτη τους, παρά νά ὑπολογίζουν σ᾽ αὐτά.

Μή μαζεύετε πλούτη πάνω στή γῆ, ὅπου τά ἀφανίζουν ὁ σκόρος καί ἡ σκουριά, κι ὅπου οἱ κλέφτες κάνουν διαρρήξεις καί τά κλέβουν. Νά μαζεύετε θησαυρούς οὐράνιους, πού δέν τούς ἀφανίζουν οὔτε ὁ σκόρος οὔτε ἡ σκουριά, καί πού οἱ κλέφτες δέν μποροῦν νά κάνουν διάρρηξη καί νά τούς κλέψουν. Γιατί ὅπου εἶναι τά πλούτη σας, ἐκεῖ θά εἶναι προσκολλημένη καί ἡ καρδιά σας (Ματθ. 6, 19-21).

Ἀλλοίμονο σέ σᾶς τούς πλουσίους, γιατί ἔχετε στόν κόσμο τοῦτο τήν παρηγοριά σας ἀπό τόν πλοῦτο, καί γι᾽ αὐτό δέν σᾶς μένει ν᾽ ἀπολαύσετε τίποτα στήν ζωή (Λουκ. 6, 24).

Σᾶς βεβαιώνω ὅτι δύσκολα θά μπεῖ πλούσιος στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Ματθ. 19, 23).

Πουλῆστε τά ὑπάρχοντά σας καί δῶστε ἐλεημοσύνη στούς φτωχούς. Ἀποκτῆστε πορτοφόλια πού δέν παλιώνουν, καί πλούτη στόν οὐρανό πού δέν σώνονται ποτέ, καί πού οὔτε κλέφτης τά ἀγγίζει οὔτε σκόρος τά καταστρέφει (Λουκ. 12, 33).

Ὁ καθένας ἀπό σᾶς πού δέν ἀπαρνιέται ὅ,τι ἔχει στή ζωή αὐτή, δέν μπορεῖ νά εἶναι μαθητής μου (Λουκ. 14, 33).

Στούς πλούσιους αὐτοῦ ἐδῶ τοῦ κόσμου νά παραγγέλλεις νά μήν ὑπερηφανεύονται οὔτε νά στηρίζουν τίς ἐλπίδες τους σέ κάτι ἀβέβαιο, ὅπως ὁ πλοῦτος, ἀλλά στό ζωντανό Θεό, πού μᾶς δίνει πλουσιοπάροχα ὅλα τ᾽ ἀγαθᾶ, γιά νά τ᾽ ἀπολαμβάνουμε (Α’ Τιμ. 6, 17).

Ἀκοῦστε με κι ἐσεῖς οἱ πλούσιοι. Κλάψτε καί θρηνῆστε γιά τίς συμφορές πού σᾶς περιμένουν. Ὁ πλοῦτος σας σάπισε καί τά ροῦχα σας τά ᾽φαγε ὁ σκόρος. Τό χρυσάφι καί τό ἀσήμι σας κατασκούριασαν, καί ἡ σκουριά τους θά εἶναι μάρτυρας ἐναντίον σας καί θά καταφάει τίς σάρκες σας σάν τή φωτιά. Κι ἐνῶ πλησιάζει ἡ κρίση, ἐσεῖς μαζεύετε θησαυρούς (Ἰακ. 5, 1-3).

Νά, κραυγάζει ὁ μισθός τῶν ἐργατῶν πού θέρισαν τά χωράφια σας, κι ἐσεῖς τούς τόν στερήσατε. Καί οἱ κραυγές τῶν ἀδικημένων θεριστῶν ἔφτασαν ὥς τ᾽ αὐτιά τοῦ παντοδύναμου Κυρίου (Ἰακ. 5, 4).


12. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μή μεριμνοῦν γιά τ᾽ ἀγαθά τῆς γῆς, οὔτε ν᾽ ἀγαποῦν τόν κόσμο καί τά κοσμικά πράγματα, ἀλλά νά ἐπιζητοῦν τά αἰώνια καί οὐράνια ἀγαθά.

Μήν ἔχετε ἄγχος καί μήν ἀρχίσετε νά λέτε «τί θά φᾶμε;» ἤ «τί θά πιοῦμε;» ἤ «τί θά φορέσουμε;» ἐπειδή γιά ὅλ᾽ αὐτά ἀγωνιοῦν οἱ ἄπιστοι μόνο (Ματθ. 6, 31-32).

Νά ζητᾶτε πρῶτα ἀπ᾽ ὅλα τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐπικράτηση τοῦ θελήματός Του, καί ὅλ᾽ αὐτά θά σᾶς δοθοῦν ἀπό τό Θεό σάν χάρισμα, χωρίς νά τά ζητᾶτε (Ματθ. 6, 33).

Τοῦτο σᾶς λέω, ἀδελφοί, ὅτι ὁ καιρός τῆς ἐπίγειας ζωῆς εἶναι λιγοστός, ἔτσι ὥστε καί ὅσοι ἔχουν γυναῖκες νά ζοῦν σάν νά μήν ἔχουν, νά μήν εἶναι δηλαδή προσκολλημένοι σ᾽ αὐτές. Κι ἐκεῖνοι πού κλαῖνε καί θλίβονται γιά πράγματα τοῦ παρόντος κόσμου, νά ζοῦν σάν νά μήν ἔχει συμβεῖ κάτι θλιβερό. Καί ὅσοι δοκιμάζουν χαρές, νά ζοῦν σάν νά μήν ἔχουν λόγο νά χαίρονται. Καί ὅσοι ἀγοράζουν ὑλικά πράγματα, νά ἀντιμετωπίζουν τ᾽ ἀγορασμένα σάν νά μήν πρόκειται νά τ᾽ ἀπολαύσουν. Καί ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τ᾽ ἀγαθά τοῦ κόσμου τούτου, ν᾽ ἀποφεύγουν κάθε ὑπέρμετρη ἀπόλαυσή τους καί μόνο στ᾽ ἀναγκαῖα νά ἀρκοῦνται. Γιατί ἡ σημερινή μορφή αὐτοῦ ἐδῶ τοῦ κόσμου δέν θά κρατήσει πολύ, ἀλλά περνᾶ καί φεύγει συνεχῶς (Α’ Κορ. 7, 29-31).

Ἐμεῖς οἱ χριστανοί δέν στοχεύουμε σ᾽ αὐτά πού βλέπονται, ἀλλά σ᾽ αὐτά πού δέν βλέπονται μέ τά σωματικά μάτια. Γιατί ὅσα βλέπονται εἶναι προσωρινά, ἐνῶ ὅσα δέν βλέπονται εἶναι αἰώνια (Β’ Κορ. 4, 18).

Ἐμεῖς εἴμαστε πολίτες τ᾽ οὐρανοῦ, ἀπ᾽ ὅπου περιμένουμε νά ἔρθει καί νά μᾶς λυτρώσει ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός (Φιλιπ. 3, 20).

Ἐμεῖς οἱ χριστιανοί δέν ἔχουμε σ᾽ αὐτό τόν κόσμο τή μόνιμη πατρίδα μας, ἀλλά λαχταροῦμε τή μελλοντική οὐράνια πατρίδα (Ἑβρ. 13, 14).

Προδότες τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ! Δέν ξέρετε ὅτι ἡ ἀγάπη γιά τόν ἁμαρτωλό κόσμο εἶναι ἔχθρα ἐναντίον τοῦ Θεοῦ; Ὅποιος λοιπόν θέλει νά εἶναι φίλος τοῦ κόσμου, γίνεται ἐχθρός τοῦ Θεοῦ (Ἰακ. 4, 4).

Ἀγαπητοί, μήν ἀγαπᾶτε τόν κόσμο, μήτε ὅσα εἶναι τοῦ κόσμου. Ἄν κάποιος ἀγαπᾶ τόν κόσμο, δέν ἔχει μέσα του τήν ἀγάπη γιά τόν οὐράνιο Πατέρα (Α’ Ἰω. 2, 15).


13. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μήν εἶναι ὑπερήφανοι, ἀλλά νά εἶναι ταπεινοί καί ν᾽ ἀγαποῦν ταπεινά.

Ὅποιος ταπεινώσει τόν ἑαυτό του σάν τό παιδάκι τοῦτο, αὐτός εἶναι μεγαλύτερος ἀπ᾽ ὅλους στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Ματθ. 18, 4).

Ὅποιος ὑψώσει τόν ἑαυτό του θά ταπεινωθεῖ. Καί ὅποιος ταπεινώσει τόν ἑαυτό του θά ὑψωθεῖ (Ματθ. 23, 12).

Ἀδελφοί, νά μήν εἶστε φαντασμένοι, ἀλλά νά συγκαταβαίνετε στούς ἁπλοϊκούς καί ταπεινούς χριστιανούς, καί νά τούς συναναστρέφεστε, συμμεριζόμενοι τήν ἀσημότητά τους (Ρωμ. 12, 16).

Μέ ταπεινοφροσύνη ἄς θεωρεῖ ὁ καθένας τόν ἄλλον ἀνώτερό του (Φιλιπ. 2, 3).

Ταπεινωθεῖτε μπροστά στόν Κύριο, κι Ἐκεῖνος θά σᾶς ὑψώσει (Ἰακ. 4, 10).

Οἱ νεώτεροι νά ὑποτάσσεστε στούς πρεσβυτέρους. Κι ὅλοι μαζί, ὑποτασσόμενοι ὁ ἕνας στόν ἄλλο, ζωστεῖτε τήν ταπεινοφροσύνη. Γιατί ὁ Θεός ἐναντιώνεται στούς ὑπερήφανους, στούς ταπεινούς ὅμως δίνει τή χάρη Του. Ταπεινῶστε λοιπόν τούς ἑαυτούς σας κάτω ἀπό τή δύναμη τοῦ Θεοῦ, γιά νά σᾶς ὑψώσει τήν ὥρα τῆς κρίσεως (Α’ Πέτρ. 5, 5-6).


14. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν ν᾽ ἀντιμετωπίζουν μέ ὑπομονή ὅλες τίς θλίψεις πού τούς βρίσκουν.

Ἐκεῖνος πού θά ὑπομείνει ὥς τό τέλος τίς δοκιμασίες, αὐτός μόνο θά σωθεῖ (Ματθ. 24, 13).

Μέ τήν ὑπομονή σας θά σώσετε τίς ψυχές σας (Λουκ. 21, 19).

Ἡ θλίψη φέρνει σιγά-σιγά τήν ὑπομονή, ἡ ὑπομονή τή σταθερότητα στήν ἀρετή, καί ἡ σταθερότητα στήν ἀρετή τήν ἐλπίδα στό Θεό (Ρωμ. 5, 3-4).

Νά ἔχετε ὑπομονή στίς δοκιμασίες (Ρωμ. 12, 11).

Ἄν δείχνουμε ὑπομονή στίς θλίψεις, θά βασιλεύσουμε μαζί μέ τό Χριστό στή μέλλουσα ζωή (Β’ Τιμ. 2, 12).

Νά ἐπιδιώκεις τήν ὑπομονή (Α’ Τιμ. 6, 11).

Ἀδελφοί, νά ὑπομένετε μέ καρτερία κάθε παιδαγωγία τοῦ Θεοῦ, γνωρίζοντας πώς ὁ Θεός σᾶς μεταχειρίζεται σάν παιδιά ου (Ἑβρ. 12, 7).

Σᾶς χρειάζεται ὑπομονή, γιά νά κάνετε σταθερά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί νά πάρετε τήν ἀμοιβή πού σᾶς ὑποσχέθηκε (Ἑβρ. 10, 36).

Μέ ὑπομονή ἄς τρέχουμε τόν ἀγώνα πού ἔχουμε μπροστά μας (Ἑβρ. 12, 1).

Καλότυχος εἶναι ὁ χριστιανός πού σηκώνει μέ ὑπομονή τίς δοκιμασίες, γιατί, ἀφοῦ ὑποστεῖ μέ ἐπιτυχία τίς δοκιμασίες, θά κερδίσει τό βραβεῖο τῆς αἰώνιας ζωῆς, πού ὑποσχέθηκε ὁ Θεός σ᾽ ὅσους Τόν ἀγαποῦν (Ἰακ. 1, 12).

Ἡ ὑπομονή σας ἄς εἶναι ἀκλόνητη καί διαρκής, γιά νά γίνετε τέλειοι καί ὁλοκληρωμένοι καί νά μήν ὑστερεῖτε σέ τίποτα (Ἰακ. 1, 4).

Κάνετε ὅ,τι μπορεῖτε, ἀδελφοί, γιά νά προσθέσετε πάνω στήν αὐτοκυριαρχία τήν ὑπομονή, καί πάνω στήν ὑπομονή τήν εὐσέβεια (Β’ Πέτρ. 1, 6).

Ἐδῶ θά φανεῖ ἡ ὑπομονή ὅσων ἀνήκουν στό λαό τοῦ Θεοῦ (Ἀποκ. 14, 12).


15. Οἱ χριστανοί ὀφείλουν νά μήν παραδίδονται στίς κοσμικές φροντίδες καί τίς ὑλικές ἀπολαύσεις, οὔτε νά ζοῦν μέ ἀμέλεια καί πνευματική ραθυμία, ἀλλά νά βρίσκονται πάντοτε σέ πνευματική ἐγρήγορση καί ἑτοιμότητα, περιμένοντας τήν ὥρα τοῦ θανάτου καί τῆς κρίσεως τοῦ Θεοῦ.

Νά ἀγρυπνεῖτε, γιατί δέν ξέρετε ποιά ὥρα θά ἔρθει ὁ Κύριός σας. Καί νά ξέρετε τοῦτο: Ἄν γνώριζε ὁ ἰδιοκτήτης ἑνός σπιτιοῦ ποιά ὥρα τῆς νύχτας θά ᾽ρθει ὁ κλέφτης, θά ξαγρυπνοῦσε καί δέν θ᾽ ἄφηνε νά διαρρήξουν τό σπίτι του. Γι᾽ αὐτό κι ἐσεῖς νά εἶστε πάντοτε ἕτοιμοι, γιατί ὁ Υἱός τοῦ Ἀνθρώπου θά ἔρθει τήν ὥρα πού δέν Τόν περιμένετε (Μτθ. 24, 42-44).

Σέ ὅλους σας τό λέω: Ἀγρυπνεῖτε! (Μαρκ. 13, 37).

Ἀγρυπνεῖτε καί προσεύχεστε, γιά νά μή σᾶς νικήσει ὁ πειρασμός. Τό πνεῦμα σας εἶναι πρόθυμο, ἡ σάρκα σας ὅμως ἀδύναμη (Μαρκ. 14, 38).

Ἡ μέση σας ἄς εἶναι ζωσμένη καλά (δηλαδή νά εἶστε ἕτοιμοι) καί τά λυχνάρια σας ἄς εἶναι πάντα ἀναμένα (δηλαδή ὁ νοῦς καί ἡ καρδιά σας πάντα νά βρίσκονται σέ προσοχή καί ἐγρήγορση). Νά μοιάσετε στούς ὑπηρέτες ἐκείνους πού περιμένουν πότε ὁ Κύριός τους θά γυρίσει ἀπό τή γαμήλια τελετή ὥστε, μόλις ἔρθει καί χτυπήσει τήν πόρτα, ἀμέσως νά τοῦ ἀνοίξουν. Μακάριοι εἶναι οἱ ὑπηρέτες ἐκεῖνοι πού, ὅταν ἔρθει ὁ Κύριός τους, θά τούς βρεῖ ν᾽ ἀγρυπνοῦν καί νά τόν περιμένουν (Λουκ. 12, 35-37).

Προσέχετε καλά τούς ἑαυτούς σας. Προσέχετε μήν παραδοθεῖτε στήν κραιπάλη καί στό μεθύσι καί στήν ἀγωνία γιά τίς καθημερινές ἀνάγκες, γιατί θά γίνουν βαριές καί κοιμισμένες ἀπ᾽ αὐτά οἱ καρδιές σας, καί θά σᾶς αἰφνιδιάσει ἔτσι ἡ ἡμέρα τῆς κρίσεως. Γιατί θά ᾽ρθει σάν παγίδα σ᾽ ὅλους τούς ἀνθρώπους πού κατοικοῦν στή γῆ. Νά εἶστε λοιπόν ἄγρυπνοι καί προσεκτικοί, παρακαλώντας κάθε ὥρα καί στιγμή τό Θεό νά σᾶς ἀξιώσει νά γλυτώσετε ἀπ᾽ ὅλα τά φοβερά πού μέλλουν νά συμβοῦν, καί νά παρουσιαστεῖτε ἕτοιμοι μπροστά στόν Υἱό τοῦ ἀνθρώπου (Λουκ. 21, 34-36).

Ἦρθε πιά ἡ ὥρα νά σηκωθοῦμε ἀπό τόν ὕπνο τῆς ἀμέλειας, ἀδελφοί. Γιατί τώρα ἡ τελική σωτηρία βρίσκεται πιό κοντά μας παρά τότε πού πιστέψαμε. Ἡ νύχτα τῆς ἐπίγειας ζωῆς ὅπου νά ᾽ναι φεύγει, καί ἡ μέρα τῆς μελλοντικῆς αἰώνιας ζωῆς κοντεύει νά ἔρθει (Ρωμ. 13, 11-12).

Σήκω πάνω ἐσύ, πού κοιμᾶσαι τόν ὕπνο τῆς ἁμαρτίας, καί ἀναστήσου ἀπό τήν πνευματική νέκρα, καί θά σέ φωτίσει ὁ Χριστός (Ἐφεσ. 5, 14).
Ἄς μήν κοιμόμαστε, καθώς οἱ ἄλλοι, ἀλλ᾽ ἄς εἴμαστε ἄγρυπνοι καί προσεκτικοί. Ὅσοι κοιμοῦνται, τή νύχτα κοιμοῦνται. Καί ὅσοι μεθοῦν, τή νύχτα μεθοῦν. Ἐμεῖς οἱ χριστιανοί ὅμως, σάν ἄνθρωποι τῆς ἡμέρας, ἄς εἴμαστε προσεκτικοί (Α’ Θεσ. 5, 6-8).

Μή σβύνετε μέ τήν ἀμέλεια τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού ἔχετε (Α’ Θεσ. 5, 19).

Μήν εἶστε ὀκνηροί σ᾽ ὅ,τι πρέπει νά δείχνετε προθυμία καί ζῆλο. Νά ἔχετε φλογερό πνευματικό ἐνθουσιασμό, νά ὑπηρετεῖτε μ᾽ ἀφοσίωση τόν Κύριο (Ρωμ. 12, 11).

Ζήσατε πάνω στή γῆ μέ ἀπολαύσεις καί σπατάλες. Παχύνατε τίς καρδιές σας σάν τά θρεφτάρια, πού τά ἑτοιμάζουν γιά σφάξιμο. (Ἔτσι θά εἶναι καί γιά σᾶς ἡ μέρα τῆς κρίσεως μέρα σφαγῆς σας) (Ἰακ. 5, 5).

Νά εἶστε προσεκτικοί καί ἄγρυπνοι. Ὁ ἀντίπαλός σας διάβολος περιφέρεται σάν τό λιοντάρι πού βρυχιέται, ζητώντας νά καταβροχθίσει κάποιον ἀπό σᾶς, πού στέκεστε στερεοί στήν πίστη (Α’ Πέτρ. 5, 8).

Ἀγρύπνα!… Γιατί ἄν δέν ἀγρυπνᾶς, θά ᾽ρθω σάν τόν κλέφτη, καί δέν θά ξέρεις ποιά ὥρα θά ᾽ρθω νά σέ κρίνω (Ἀποκ. 3, 2 καί 3).


16. Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν νά μετανοοῦν διαρκῶς ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς τους.

Ἐκεῖνο τόν καιρό ἐμφανίσθηκε στήν ἔρημο τῆς Ἰουδαίας ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, κηρύττοντας καί λέγοντας: «Μετανοεῖτε, γιατί ἔφτασε ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 3, 1-2).

Ἀπό τότε ἄρχισε ὁ Ἰησοῦς νά κηρύττει καί νά λέει: «Μετανοεῖτε, γιατί ἔφτασε ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 4, 17).

Ἄν δέν μετανοήσετε, θά χαθεῖτε ὅλοι σας μέ τόν ἴδιο τρόπο (Λουκ. 13, 3).

Μετανοῆτε, ἀδελφοί, καί ἐπιστρέψτε στό Θεό, γιά νά ἐξαλειφθοῦν οἱ ἁμαρτίες σας καί νά βρεῖτε ἀνακούφιση ἀπό τόν Κύριο (Πράξ. 3, 19).

Μετανόησε καί κάνε πάλι τά προηγούμενα καλά ἔργα, πού ἔκανες. Ἀλλιῶς, ἄν δέν μετανοήσεις, ἔρχομαι γρήγορα καταπάνω σου καί μετακινῶ τό λυχνοστάτη σου, δηλαδή τήν Ἐκκλησία σου, ἀπό τόν τόπο του (Ἀποκ. 2, 5).


17. Οἱ χριστιανοί, ἄν δέν ξεπεράσουν στά καλά ἔργα τούς δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δέν μπαίνουν στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καί ἄν ἁμαρτάνουν, θά κολαστοῦν βαρύτερα ἀπό τούς ἀπίστους.

Ἄν ἡ εὐσέβειά σας δέν ξεπεράσει τήν εὐσέβεια τῶν γραμματέων καί τῶν φαρισαίων, δέν θά μπεῖτε στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Ματθ. 5, 20).

Ἐκεῖνος ὁ δοῦλος πού ξέρει ποιό εἶναι τό θέλημα τοῦ κυρίου του, δέν ἑτοιμάζει ὅμως οὔτε κάνει ὅ,τι θέλει ἐκεῖνος, θά τιμωρηθεῖ αὐστηρά. Ἀντίθετα, ἐκεῖνος πού δέν ξέρει τό θέλημα τοῦ κυρίου του καί κάνει κάτι ἀξιόποινο, θά τιμωρηθεῖ πιό ἐλαφρά. Γιατί σ᾽ ὅποιον δόθηκαν πολλά, πολλά θά τοῦ ζητηθοῦν. Καί σ᾽ ὅποιον δόθηκαν περισσότερα, περισσότερα θά τοῦ ζητηθοῦν (Λουκ. 12, 47-48).

Ὅσοι ἁμάρτησαν χωρίς νά ξέρουν τό νόμο τοῦ Θεοῦ, θά καταδικαστοῦν ὄχι μέ κριτήριο τό νόμο (δηλαδή ἐλαφρότερα). Ὅσοι ὅμως ἁμάρτησαν γνωρίζοντας τό νόμο, θά δικαστοῦν μέ κριτήριο τό νόμο (δηλαδή βαρύτερα) (Ρωμ. 2, 12).

Θά ἦταν καλύτερα γι᾽ αὐτούς νά μήν εἶχαν γνωρίσει τό δρόμο τῆς ἀρετῆς καί τῆς εὐσέβειας, παρά, ἀφοῦ τήν γνωρίσουν, νά ἐγκαταλείψουν τήν ἁγία ἐντολή πού τούς παραδόθηκε (Β’ Πέτρ. 2, 21).

--------------------------------------------------